juli 2022

Apostola Apostolorum

Cappella Pratensis o.l.v. Stratton Bull

Een fascinerende verkenning van de uitvoeringspraktijk en de rol van improvisatie in de oude muziek, maar het allerbelangrijkste: de resulterende opname is opvallend schitterend.

Als ik de laatste cd van dit ensemble de hemel in prijs (21/8), dan is dat omdat het iets nieuws op tafel bracht: het geluid van polyfonie geïmproviseerd (of om preciezer te zijn, geïmproviseerd) op gregoriaans, een veelvoorkomend verschijnsel in die tijd waar hedendaagse ensembles (en, eerlijk gezegd, ook geleerden) zich maar al te graag op storten. Als er al iets is, dan is dit nieuwste aanbod nog beter. De improvisaties die hier worden aangeboden, zijn complexer dan alles wat op de vorige cd is geprobeerd. Dat komt omdat ze zijn gebaseerd op een paar bronnen uit die tijd die expliciet vastleggen hoe zulke improvisaties zouden hebben geklonken in handen van de meest bekwame beoefenaars. Cappella Pratensis hebben deze steeds vaker in hun liveoptredens verwerkt: het moment van verrassing wanneer de toegevoegde stemmen voor het eerst verschijnen (bij de herhaling van de chant-introïtus) is echt iets om te ervaren. En er is veel meer van dan op de eerdere cd - een hele Mariavesper na afloop van de mis.

Ik vond de Mis van Mouton de moeilijkste noot om te kraken van alle aanbiedingen op de vorige cd; niet zozeer de Mis voor Maria Magdalena van Nicolas Champion (ca 1475-1533), die het meest bekend is als de waarschijnlijker componist van de prachtige vierstemmige De profundis die aan Josquin wordt toegeschreven. Het is een wonder van vloeiendheid en evenwicht. Hetzelfde kan worden gezegd van de uitvoering, die het verslag uit 2009 van Graindelavoix overtreft. Zelfs liefhebbers van laatstgenoemde kunnen de deugden van deze 'rechte' lezing waarderen, waarvan de akoestische kwaliteiten op geen enkele manier inferieur zijn. (De galm op Graindelavoix' verslag krijgt in vergelijking daarmee een surrealistische kwaliteit, en hetzelfde kan worden gezegd van hun eigen gezangimprovisaties.) Als ik iets hoor dat me het hele jaar door meer bevalt, zal ik verrast zijn.

If I praised this ensemble’s last disc to the skies (8/21), it’s because it brought something new to the table: the sound of polyphony improvised (or to be more precise, extemporised) on plainchant, a common occurrence at the time to which modern-day ensembles (and, to be fair, scholars too) are just latching on. If anything, this latest offering is finer still. The improvisations offered here are more complex than anything attempted on the previous disc. That’s because they are based on a few sources of the time that explicitly set down what such improvisations would have sounded like at the hands of the most skilled practitioners. Cappella Pratensis have increasingly incorporated these into their live performances: the moment of surprise when the added voices make their first appearance (at the reprise of the chant introit) really is something to experience. And there’s much more of it than on the earlier disc – an entire Marian Vespers’ worth after the Mass has ended.

I had found the Mass by Mouton the hardest nut to crack of all the offerings on the previous disc; not so the Mass for St Mary Magdalene by Nicolas Champion (c1475-1533), best known as the likelier composer of the wonderful four-voice De profundis ascribed to Josquin. It’s a marvel of fluency and poise. The same might be said of the performance, which surpasses the 2009 account from Graindelavoix. Even devotees of the latter may come to appreciate the virtues of this ‘straighter’ reading, whose acoustic qualities are in no way inferior. (The reverb on Graindelavoix’s account takes on a surreal quality in comparison, and the same might be said for their own chant improvisations.) If I hear anything that pleases me more all year I shall be surprised.