juli 2022

Bolcom: The Complete Rags

Marc-André Hamelin

Een volkomen triomfantelijk – en volkomen gezaghebbend – overzicht van de vodden van William Bolcom, uitvoeringen tot de rand gevuld met al het karakter dat deze glorieuze stukken vereisen.

Hamelin en Bolcom zijn oude vrienden op de plaat en in het leven. In 1987 nam de jonge Canadees Twelve New Études op als onderdeel van zijn prijs voor het winnen van de Carnegie Hall International American Music Competition in 1985. (Nr. 8 is overigens getiteld ‘Rag infernal (Syncopes apocalyptiques)’, een merkwaardige omissie in de huidige collectie, hoewel het karakter ervan wel heel anders is dan dat van de 27 nummers in deze set.) Vervolgens koppelde Hamelin Bolcoms Pianoconcert aan Bernsteins The Age of Anxiety (Hyperion, 11/00); met Jody Applebaum nam hij Bolcoms Twelve Cabaret Songs op, evenals zijn grote hit ‘Lime jello marshmallow cottage cheese surprise’ (Music & Arts, en ook op hun Albany-collectie ‘Serious Fun!’).

Bolcoms obsessie met rags begon in 1967, vóór de hernieuwde interesse in de werken van Scott Joplin (met Joshua Rifkin als hoofdact en hun gebruik in The Sting), Joseph Lamb, James Scott en anderen. Ze vallen in twee basiscategorieën: luchtige two-steps (denk aan Joplins The Favourite en Elite Syncopations) en de lome en melancholische (Eugenia, Solace). Zijn beste zijn, naar mijn mening, de eerdere, die vertrouwen op de klassieke structuur van ragtime en sterke, memorabele thema's hebben. Zonder deze elementen is er de mogelijkheid dat de ene heel erg op de andere lijkt vanwege de herhaling van dezelfde gesyncopeerde patronen. Dit wordt hier grotendeels vermeden, waarbij de nummers verstandig zijn gerangschikt om contrast te bieden in plaats van chronologisch te zijn geordend.

Iedereen zal zijn eigen favorieten hebben. Knockout ‘A Rag’ (met knokkels op het klavier), California Porcupine Rag en de vier titels die The Garden of Eden vormen, zijn de hoogtepunten van deze luisteraar op cd 1, samen met de openingspagina's van Eubie's Luckey Day (genoemd naar de onnavolgbare ‘Eubie’ Blake, die Bolcom beschouwt als zijn ‘laatste grote leraar’), die nogal lang blijft hangen.

De ene schat volgt de andere op cd 2. Het is geen toeval dat het veruit beroemdste nummer in de verzameling, ‘Graceful Ghost Rag’ (de eerste van Three Ghost Rags), ook de meest zingbare (en ontroerende) melodieën van alle Bolcoms heeft; de dissonante Estela ‘Rag Latino’ uit 2010, met zijn echo's van Joplins tijdgenoot Ernesto Nazareth, wordt gevolgd door het spookachtige Fields of Flowers (1977) en het dolle Incineratorag (1967). Goede programmering. Last Rag (1968), een van de vroegste van de canon, is het voorlaatste nummer. Goede grap. De laatste rag op de schijf is Brass Knuckles (1969), geschreven in samenwerking met William Albright, en bevat instructies als ‘brutish’ en ‘loutish’.

Hamelin is een pianist die dol is op het interpreteren van dit soort instructies. Bolcom mag zich gelukkig prijzen dat hij zo'n muzikant heeft die hem deze gezaghebbende verslagen van zijn muziek kan geven. Individuele rags zullen ongetwijfeld van tijd tot tijd op recital-cd's verschijnen (dat zouden ze in ieder geval moeten doen), maar verdere 'Complete Rags' zullen volledig overbodig zijn. Hamelin's messcherpe ritmische scherpte en precieze accentuering in combinatie met zijn gebruikelijke nonchalante behendigheid zouden op zichzelf voldoende zijn voor het succes van deze release, maar er zijn andere dingen: een verfijnd palet, een diepe tederheid, een ondeugende humor en het vermogen van de kameleon om je ervan te overtuigen dat hij geen klassieke pianist is, maar in de eerste plaats een opvolger van James P Johnson. Er is meer. Ik betwijfel of er een andere pianist op de planeet is die, na ons een onthullend overzicht van CPE Bach (2/22) op twee cd's te hebben gegeven, zo behendig zijn aandacht zou kunnen richten op ragtime uit de late 20e eeuw. De man is een wonder. Er lonkt nog een nominatie voor de Gramophone Award.

Hamelin and Bolcom are old friends on disc and in life. Back in 1987, the young Canadian recorded Twelve New Études as part of his prize for having won the 1985 Carnegie Hall International American Music Competition. (No 8, not incidentally, is entitled ‘Rag infernal (Syncopes apocalyptiques)’, a curious omission from the present collection, though admittedly very different in character to the 27 numbers in this set.) Subsequently, Hamelin coupled Bolcom’s Piano Concerto with Bernstein’s The Age of Anxiety (Hyperion, 11/00); with Jody Applebaum he recorded Bolcom’s Twelve Cabaret Songs as well as his big hit ‘Lime jello marshmallow cottage cheese surprise’ (Music & Arts, and also on their Albany collection ‘Serious Fun!’).

Bolcom’s obsession with rags began in 1967, before the revival of interest in the works of Scott Joplin (headlined by Joshua Rifkin and their use in The Sting), Joseph Lamb, James Scott and others. They fall into two basic categories: breezy two-steps (think Joplin’s The Favourite and Elite Syncopations) and the languorous and melancholy (Eugenia, Solace). His best ones, to my mind, are the earlier ones, those that rely on the classic structure of ragtime and have strong, memorable themes. Without these elements, there is the possibility of one sounding very much like another due to the repetition of the same syncopated patterns. This is largely avoided here, with the numbers being sensibly arranged to provide contrast rather than being ordered chronologically.

Everyone will have their own favourites. Knockout ‘A Rag’ (with knuckles on the fallboard), California Porcupine Rag and the four titles that comprise The Garden of Eden are this listener’s standouts on disc 1, together with the opening pages of Eubie’s Luckey Day (named for the inimitable ‘Eubie’ Blake, whom Bolcom considers to be his ‘last great teacher’), which rather outstays its welcome.

One treasure follows another on disc 2. It is no coincidence that by far the most famous number in the collection, ‘Graceful Ghost Rag’ (the first of Three Ghost Rags), has also the most singable (and touching) of all Bolcom’s melodies; the dissonant Estela ‘Rag Latino’ from 2010, with its echoes of Joplin’s contemporary Ernesto Nazareth, is followed by the haunting Fields of Flowers (1977) and the romping Incineratorag (1967). Good programming. Last Rag (1968), one of the earliest of the canon, is the penultimate track. Good joke. The last rag on the disc is Brass Knuckles (1969), written in collaboration with William Albright, and bears instructions such as ‘brutish’ and ‘loutish’.

Hamelin is a pianist who loves interpreting this kind of instruction. Indeed, Bolcom is lucky in having such a musician to provide him with these authoritative accounts of his music. Individual rags will undoubtedly pop up on recital discs from time to time (at least, they should) but any further ‘Complete Rags’ will be completely redundant. Hamelin’s razor-sharp rhythmic acuity and precise accentuation in tandem with his customary nonchalant dexterity would, on their own, be sufficient for the success of this release, but there are other things: a sophisticated palette, a deep tenderness, a mischievous sense of humour and the chameleon’s ability to convince you that he is not a classical pianist but, first and foremost, a successor to James P Johnson. There is more. I doubt if there’s another pianist on the planet who, after giving us a revelatory two-disc survey of CPE Bach (2/22), could so adroitly turn his attention to late 20th-century ragtime. The man is a miracle. Another Gramophone Award nomination beckons.