juni 2022

Mozart, Beethoven and Brahms: Variations

Simon Trpčeski

Drie meesters van de variatievorm – Beethoven, Brahms en Mozart – worden door pianist Simon Trpčeski op dit heerlijke album verkend en er duidelijk van genoten.

Simon Trpčeski's nieuwe Linn-opname van meesters van de variatie zal waarschijnlijk evenveel bewondering als verbazing opwekken. Veruit de langste van deze sets is Brahms' Variaties op een thema van Robert Schumann uit 1854, Opus 9, die hij opdroeg aan Clara. Trpčeski's interpretatie van deze delicate, tedere muziek is het meest persoonlijke spel dat ik van hem heb gehoord. Diep bekleed, zeker, maar tegelijkertijd helder, vurig en oprecht. Misschien is het de progressie van de affecten die Brahms presenteert in de loop van deze 16 variaties die Trpčeski zo prettig vindt. Dat maakt niet uit. Wat wel uitmaakt, is dat deze sfeervolle uitvoering zo overtuigend wordt gespeeld.

Die variaties voor piano die van Mozart tot ons zijn gekomen, vallen vaak op als de meest speels inventieve van zijn werken voor het instrument. Hun quasi-improviserende houding zou het perfecte voertuig kunnen zijn voor Mozarts verbeelding op zijn grilligst en meest breedvoerig. Maar in plaats van zich te voegen naar de geest van de muziek, wat Trpčeski met gemak doet in de Brahms, lijkt hij ons in Mozarts Paisiello-variaties een parodie te willen presenteren. Het rigide metrische, broze geluid dat hij gebruikt, zou bijna een metafoor kunnen zijn voor de ‘Dresdense porseleinen poppen’-benadering van de ‘slechte oude dagen’ van Mozarts interpretatie. Bij de zesde variatie, met zijn zangerige zestiende triolen in 3/4, is het alsof Trpčeski de voorzichtigheid letterlijk in de wind slaat, zodat de hele variatie gelijk lijkt aan het vasthouden van een draaimolen uit het raam van een voertuig dat met 130 kilometer per uur over de snelweg raast.

Met Beethovens c-mineurvariaties zijn we weer op bekend terrein – terrein dat grondig is vrijgemaakt, dat wil zeggen, door veel van de Sovjet-/Russische pianisten van de vorige eeuw. Tweeëndertig relatief korte variaties op het trope ‘boze Beethoven’, die kunnen worden ingekort of uitgebreid tot welke abstracte proporties de speler ook maar past. Trpčeski’s uitvoering hier zou zomaar de soundtrack kunnen zijn van een sciencefictionfilm van Andrei Tarkovsky.

Simon Trpčeski’s new Linn recording of masters of the variation is likely to inspire admiration and astonishment in equal measure. Far and away the longest of these sets is Brahms’s 1854 Variations on a Theme of Robert Schumann, Op 9, which he dedicated to Clara. Trpčeski’s interpretation of this delicate, tender music is the most personal playing I have heard from him. Deeply upholstered, certainly, yet at the same time clear, ardent and heartfelt. Perhaps it’s the progression of the affects Brahms presents over the course of these 16 variations that Trpčeski finds so congenial. It doesn’t matter. What does is that this atmospheric performance is played so convincingly.

Those variations for piano that have come down to us from Mozart often strike as the most playfully inventive of his works for the instrument. Their quasi-improvisational demeanour might be the perfect vehicle for Mozart’s imagination at its most capricious and wide-ranging. Yet rather than entering into the spirit of the music, which Trpčeski does with ease in the Brahms, in Mozart’s Paisiello Variations he seems to want to present us with a parody. The rigidly metrical, brittle sound he employs could almost stand as a metaphor for the ‘Dresden china doll’ approach of the ‘bad old days’ of Mozart interpretation. By the sixth variation, with its lilting semiquaver triplets in 3/4, it’s as if Trpčeski throws caution quite literally to the wind, so that the entire variation seems tantamount to holding a whirligig out of the window of a vehicle speeding down the motorway at 80 miles per hour.

With Beethoven’s C minor Variations we’re back on familiar ground – ground thoroughly cleared, that is, by many of the Soviet/Russian pianists of the past century. Thirty-two relatively brief variations on the trope ‘angry Beethoven’, to be condensed or expanded to whatever abstract proportions suit the player. Trpčeski’s performance here could well serve as the soundtrack of an Andrei Tarkovsky science fiction film.