juni 2022
Outcast
Matangi Quartet
‘Een werkelijk opmerkelijk album’, schrijft Ivan Moody over de opname van het Matangi Quartet, waarbij hun spel een krachtig en levendig gevoel van focus onthult in een goed gekozen programma.
Dit is een werkelijk opmerkelijke cd. Ik zeg dit niet vanwege enige associatie van de inhoud met actuele gebeurtenissen, maar gewoon omdat zowel de uitvoeringen als de opname zo goed zijn; hoewel de gruwelijke gebeurtenissen die zich ontvouwen terwijl ik dit schrijf de hier opgenomen stukken natuurlijk nog levendiger maken.
We beginnen met Schnittke's Strijkkwartet nr. 3, uit 1985. Het is een werk van enorme kracht, polystilistisch in het gebruik van citaten van Lassus, Beethoven en Sjostakovitsj, maar met die eenzijdigheid van doel en intensiteit van emotionele trajecten die het beste werk van de componist kenmerken. Het in Nederland gevestigde Matangi Quartet grijpt de muziek bij de nekvel, elk akkoord op welk dynamisch niveau dan ook trilt van verwachting. De vier spelers zijn niet alleen bedreven in het schakelen van het ene dramatische register naar het andere, maar ook in het behouden van een draad van verhalende spanning, iets van enorm belang bij het uitvoeren van Schnittke om de muziek meer te laten lijken dan slechts een opeenvolging van contrasterende momenten. Dat is vooral duidelijk in de voortdurende heropleving van het cadentiële motief uit Lassus’ Stabat mater, dat steeds schokkender wordt in zijn modaal-tonale zuiverheid naarmate het vaker wordt gehoord in dit steeds chromatischer wordende klanklandschap.
Silvestrov, die Oekraïens is en nu zijn toevlucht heeft gevonden in Duitsland, net als een groot aantal van zijn tijdgenoten uit de voormalige Sovjet-Unie, is in het Westen relatief gevierd vanwege zijn recentere werk, een ‘postludiale’ stijl die het muzikale verleden opnieuw bezoekt alsof hij het door een dempende sluier hoort: fragmenten die worden geschraagd tegen de ondergang. Zijn eendelige Strijkkwartet nr. 1 werd geschreven in 1974 en hoewel het ouder is dan deze ‘postludiale’ stijl, zijn de oorsprongen ervan duidelijk te horen. Een thema dat als een soort koraal functioneert, is de basis van de muziek, maar het ondergaat een reeks transformaties die het naar een zeer onverwacht gebied brengen, waarin termen als 'consonantie' en 'dissonantie', naast vele andere, hun betekenis lijken te verliezen. De zeer nostalgische toon zal onmiddellijk herkenbaar zijn voor iedereen die bekend is met de Vijfde of Zevende symfonie van de componist, bijvoorbeeld. Nogmaals, het is een werk met een enorme dramatische en dynamische variatie, en de Matangi zijn absoluut gelijk aan dit alles; de laatste paar minuten zijn absoluut huiveringwekkend.
Om deze opname af te sluiten met Shostakovich' zeer autobiografische Kwartet nr. 8 is geïnspireerd en brengt veel van de onvermelde draden samen die deze drie werken met elkaar verbinden, verbonden als het is met censuur en persoonlijke (artistieke) identiteit en de relatie met politieke macht. Altijd een krachtig stuk, het gloeit positief in deze uitvoering. De opnamekwaliteit, dankzij het onfeilbare oor van Bert van der Wolf, brengt elk detail van hun spel door het hele stuk naar voren. Een werkelijk schitterende release.
This is a genuinely remarkable disc. I say this not from any association of its contents with current events, but simply because both performances and recording are so good; though naturally the horrific events unfolding as I write this bring the pieces recorded here even more alive.
We begin with Schnittke’s String Quartet No 3, from 1985. It is a work of tremendous power, polystylistic in its use of quotations from Lassus, Beethoven and Shostakovich, but with that singleness of purpose and intensity of emotional trajectory that characterise the best of the composer’s work. The Netherlands-based Matangi Quartet seize the music by the scruff of the neck, every chord at whatever dynamic level vibrant with expectation. The four players are adept not only at switching from one dramatic register to another but at maintaining a thread of narrative tension, something of huge importance in performing Schnittke in order that the music seem more than merely a sequence of contrasting moments. That is particularly evident in the continual resurfacing of the cadential motif from Lassus’s Stabat mater, which become more shocking in its modal-tonal purity the more it is heard in this increasingly chromatic soundscape.
Silvestrov, who is Ukrainian and has now found refuge in Germany, as did a good number of his contemporaries from the former Soviet Union, has become relatively feted in the West for his more recent work, a ‘postludial’ style that revisits the musical past as though hearing it through a muffling veil: fragments shored up against ruin. His single-movement String Quartet No 1 was written in 1974, and while it predates this ‘postludial’ style, its origins are clearly to be heard. A theme that functions as a kind of chorale is the music’s basis, but it undergoes a series of transformations that take it into some highly unexpected territory, in which terms such as ‘consonance’ and ‘dissonance’, among many others, seem to lose their meaning. The highly nostalgic tone will be immediately recognisable to anyone familiar with the composer’s Fifth or Seventh Symphonies, for example. Once again, it is a work of huge dramatic and dynamic variation, and the Matangi are absolutely equal to all of this; the final couple of minutes are absolutely spine-chilling.
To finish this recording with Shostakovich’s highly autobiographical Quartet No 8 is inspired, and brings together many of the unmentioned threads that tie these three works together, connected as it is with censorship and personal (artistic) identity and its relationship with political power. Always a powerful piece, it positively glows in this performance. The recording quality, thanks to the infallible ear of Bert van der Wolf, brings out every detail of their playing throughout. A truly outstanding release.