juni 2022
Handel: La Resurrezione
The English Concert o.l.v. Harry Bicket
Händels opera Easter-oratorium krijgt een prachtig elegante lezing van Harry Bicket, die een uitstekend Engels concert en een voortreffelijk, volledig Brits stel solisten leidt in deze werkelijk prachtige opname.
Te midden van een reeks triomfen van Händels schitterende verblijf in Rome, kon geen enkel oratorium tippen aan het heilige oratorium La Resurrezione di Nostro Signor Gesù Cristo in pure weelde. Geld speelde geen rol toen de fabelachtig rijke markies Francesco Maria Ruspoli op paaszondag 1708 uitvoeringen financierde voor een vol publiek in zijn Romeinse palazzo. Het heilige en profane vervaagden toen hij de hal omtoverde tot een theater annex kerk, behangen met karmozijnrode, scharlakenrode en gele gordijnen in damast en fluweel. Als gebaar van overtreffende trap ten opzichte van zijn rivaliserende culturele beschermheren Pamphilj en Ottoboni, gaf Ruspoli zelfs opdracht tot speciale muziekstandaards beschilderd met de wapenschilden van hem en zijn vrouw. Corelli leidde, niemand minder, een eliteorkest gebaseerd op 36 strijkers, de grootste macht waarmee Händel tot dan toe had samengewerkt. Paus Clemens XI had niet alleen opera verboden, maar ook de deelname van vrouwen aan openbare uitvoeringen. Onverstoorbaar gaven Ruspoli en Händel de rol van Maria Maddalena (Magdalena) aan de veelzijdige sopraan Margherita Durastanti. Na een pauselijke tik op de knokkels lijkt ze voor de tweede uitvoering te zijn vervangen door een castraat. Zoveel voor morele waarden in het 18e-eeuwse Rome.
La Resurrezione is losjes gebaseerd op de wederopstandingsverhalen uit de evangeliën en is een opera met andere middelen. In de openingsscène vecht een coloratuurengel, die de overwinning van Christus verkondigt, met Lucifer, die opschept en tiert als een pantomime-schurk. De vreemde verwijzing naar de Griekse mythe, zoals wanneer Lucifer de angstaanjagende krachten van Hades oproept, zou de Romeinse kenners geen moer hebben gestoord. Passend bij de weelderige setting, trok de 23-jarige Händel alle registers open in zijn meest ambitieuze en rijkelijk gecomponeerde werk tot nu toe. De vinding is gedurfd en kleurrijk, soms met een geïnspireerde excentriciteit. Nieuwe instrumentale effecten zijn er in overvloed. Maria Magdalena's 'slaap'-aria 'Ferma l'ali' is sensueel gecomponeerd voor blokfluiten en gedempte violen over aanhoudende baspedalen, terwijl haar treurige 'Per me già di morire' - het hoogtepunt van deel 2 - vraagt om de smaakvolle (en unieke?) kleuring van gedempte hobo, blokfluiten, soloviool en viola da gamba.
Van de handvol eerdere opnames is de opwindend theatrale uitvoering van Marc Minkowski het meest opvallend. Deze nieuwe versie, met een volledig Britse cast onder leiding van Harry Bicket, komt op mij op zijn minst gelijkwaardig over. Bickets tempo's in langzamere nummers - bijvoorbeeld St John's mijmerende laatste aria 'Caro figlio' met cellosolo (prachtig gebeeldhouwd door Joseph Crouch) - zijn vaak een tandje breder dan die van Minkowski, hoewel hij de muziek nooit laat inzakken. Zijn regie van het 30-koppige Engelse Concert (Minkowski's troepen tellen ongeveer 40) is ritmisch levendig, soepel, altijd gevoelig voor Händels vaak originele texturen. Een trombone, waarschijnlijk gebruikt door Händel, versterkt de baslijn in de aria's met trompetten. Het continuo, verdeeld over klavecimbel, theorbe en orgel, is inventief zonder poespas (Minkowski probeert hier te hard), terwijl Händels vele instrumentale obligato's wedijveren met de zangers in welsprekendheid en virtuositeit.
Bickets cast, allemaal deskundige Händelianen, is zelfbevelend. Met zijn strak gefocuste bas-bariton brengt Ashley Riches een kwaadaardige bravoure naar de grillige intervallen en het onwaarschijnlijke bereik van Lucifers muziek, waarbij hij zijn tong vrolijk rond elke spottende lettergreep rolt. Aan het andere uiteinde van het spectrum zingt Hugo Hymas met een gelijkmatige, soepel afgeronde toon als St. John the Evangelist, verspreider van troost en wijsheid. Normaal gesproken kiezen hij en Bicket een meer reflectief tempo dan Minkowski voor de ‘turtle dove’-aria, delicaat gekleurd door fluit, viola da gamba en theorbe. Beide zijn op hun eigen voorwaarden effectief.
Iestyn Davies zingt de castraatrol van Mary Cleophas met zijn vertrouwde verfijnde artisticiteit, hoewel ik hem overtuigender vind in het tragische ‘Piangete’, schemerig gescoord met altviolen en viola da gamba, en het zangerige ‘Augelletti’ dan in de meer extraverte nummers. Linda Maguire, met haar sterkere lage register, en Minkowski roepen een gevaarlijker storm op zee op in Cleophas’ ‘Naufragando va per l’onde’.
Hoewel beide sopranen van Minkowski goed zijn, zijn die van Bicket nog beter. Lucy Crowe zingt met gratie en juweelachtige precisie als de engel, die vrolijk de stratosfeer in zweeft. Haar heldere timbre contrasteert ideaal met de warmere Sophie Bevan als de treurende Maria Magdalena. Bevans teder gevormde en gekleurde ‘Ferma l’ali’ en ‘Per me già di morire’, prachtig aangevuld door het orkest, zijn expressieve hoogtepunten, zoals Händel ongetwijfeld bedoelde. Minkowski’s uitvoering scoort op extravagante theatraliteit. Maar gedwongen om één opname van Händels flamboyante Romeinse oratorium te kiezen, zou ik voor deze nieuwe versie kiezen: voor Crowe en Bevan, voor het consistent superlatieve instrumentale spel en voor de idiomatische juistheid van Bickets regie.
Amid a string of triumphs from Handel’s glittering Roman sojourns, none rivalled the sacred oratorio La Resurrezione di Nostro Signor Gesù Cristo in sheer opulence. Money was no object when the fabulously wealthy Marquis Francesco Maria Ruspoli financed performances before a packed audience in his Roman palazzo on Easter Sunday 1708. Sacred and profane blurred as he turned the hall into a theatre-cum-church draped with crimson, scarlet and yellow hangings in damask and velvet. In a gesture of one-upmanship to his rival cultural patrons Pamphilj and Ottoboni, Ruspoli even commissioned special music stands painted with his and his wife’s coats of arms. Corelli, no less, led an elite orchestra based on 36 strings, the largest forces Handel had yet worked with. Pope Clement XI had banned not only opera but also the participation of women in public performances. Unfazed, Ruspoli and Handel assigned the role of Maria Maddalena (Magdalene) to the versatile soprano Margherita Durastanti. After a papal rap on the knuckles, she seems to have been replaced by a castrato for the second performance. So much for moral values in 18th-century Rome.
Loosely based on the Gospels’ Resurrection narratives, La Resurrezione is opera by other means. In the opening scene a coloratura Angel, proclaiming Christ’s victory, spars with Lucifer, who brags and rants like a pantomime villain. The odd reference to Greek myth, as when Lucifer summons the dread powers of Hades, would not have bothered the Roman cognoscenti one iota. Matching the sumptuous setting, the 23-year-old Handel pulled out all the stops in his most ambitious and lavishly scored work to date. The invention is bold and colourful, sometimes with an inspired eccentricity. Novel instrumental effects abound. Mary Magdalene’s ‘sleep’ aria ‘Ferma l’ali’ is sensuously scored for recorders and muted violins over sustained bass pedals, while her sorrowful ‘Per me già di morire’ – the climax of Part 2 – calls for the flavoursome (and unique?) colouring of muted oboe, recorders, solo violin and viola da gamba.
Among a handful of previous recordings, the standout is the excitingly theatrical performance from Marc Minkowski. This new version, with an all-British cast directed by Harry Bicket, strikes me as at least its equal. Bicket’s tempos in slower numbers – say, St John’s ruminative final aria ‘Caro figlio’ with cello solo (beautifully sculpted by Joseph Crouch) – are often a notch broader than Minkowski’s, though he never lets the music sag. His direction of the 30-strong English Concert (Minkowski’s forces number around 40) is rhythmically lively, supple, always sensitive to Handel’s often original textures. A trombone, probably used by Handel, reinforces the bass line in the arias that include trumpets. The continuo, divided between harpsichord, theorbo and organ, is inventive without fussiness (Minkowski tends to try too hard here), while Handel’s many instrumental obbligatos vie with the singers in eloquence and virtuosity.
Bicket’s cast, expert Handelians all, is self-recommending. With his tightly focused bass-baritone, Ashley Riches brings a malign swagger to the jagged intervals and improbable range of Lucifer’s music, rolling his tongue gleefully round every sneering syllable. At the opposite end of the spectrum, Hugo Hymas sings with even, smoothly rounded tone as St John the Evangelist, dispenser of comfort and wisdom. Typically, he and Bicket choose a more reflective tempo than Minkowski for the ‘turtle dove’ aria, delicately coloured by flute, viola da gamba and theorbo. Both are effective on their own terms.
Iestyn Davies sings the castrato role of Mary Cleophas with his familiar refined artistry, though I find him more convincing in the tragic ‘Piangete’, duskily scored with violas and viola da gamba, and the lilting ‘Augelletti’ than in the more extrovert numbers. Linda Maguire, with her stronger low register, and Minkowski conjure a more dangerous storm at sea in Cleophas’s ‘Naufragando va per l’onde’.
While both of Minkowski’s sopranos are good, Bicket’s are even better. Lucy Crowe sings with grace and jewelled precision as the Angel, soaring joyously into the stratosphere. Her bright timbre contrasts ideally with the warmer-toned Sophie Bevan as the sorrowing Mary Magdalene. Bevan’s tenderly shaped and coloured ‘Ferma l’ali’ and ‘Per me già di morire’, exquisitely complemented by the orchestra, are expressive highlights, as Handel surely intended. Minkowski’s performance scores on extravagant theatricality. But forced to choose a single recording of Handel’s flamboyant Roman oratorio, I’d plump for this new version: for Crowe and Bevan, for the consistently superlative instrumental playing and for the idiomatic rightness of Bicket’s direction.