mei 2022

Schubert: Piano Sonatas in A Major, D. 664; in E Minor, D. 769a & in G Major, D. 894

Stephen Hough

Echt prachtig spel van Stephen Hough, die ons het prachtigst gevormde geluid biedt, en een visie op Schuberts muziek die even verkennend aanvoelt als rijk aan begrip van die prachtige werken.

Om Stephen Houghs eigen woorden te gebruiken uit zijn vorige Schubert-opname voor Hyperion (6/99), is de ‘gemeenschap van harten’ tussen de componist en de uitvoerder de hoogste deugd. En zoals eerder, materialiseert deze nieuwe cd dat. Opnieuw combineert hij een late sonate met een eerdere, en gooit er onderweg een van Schuberts vele sonatetorso’s in. Het onvoltooide werk hier is een fragment van een geprojecteerde sonate in e mineur, D769a, die niet langer dan een minuut duurt, maar met dezelfde overtuiging en dramatiek wordt uitgevoerd alsof het een volledige sonate is (en elke verleiding weerstaat om de muziek af te ronden).

De onopgeloste spanning van dit fragment vindt zijn serene oplossing in de lichtgevende opening van de sonate in A majeur, D664, alsof het een venster opent naar een lentevergezicht. Hough onderzoekt vervolgens op delicate wijze de oscillaties tussen droom en bewustzijn, lachen en tranen, nostalgie en melancholie, met speciale ontroering in het tweede deel. Alleen met Richter was ik er tijdens het luisteren zo van overtuigd dat er geen andere manier was om Schubert te spelen; en toch verschillen de twee artiesten zo enorm in temperament.

Houghs griezelig subtiele timing, zijn gevoeligheid voor textuur en zijn betoverende stemvoering zijn middelen tot grotere doelen. Het is zijn nobele nederigheid in het aangezicht van grootsheid en schoonheid die deze uitvoeringen tot de meest ontroerende Schubertuitvoeringen maken die ik ooit heb meegemaakt. En ervaringen zijn wat ze zijn. Waar veel pianisten zich vanaf het begin volledig bewust lijken te zijn van de bestemming, nodigt Hough ons uit om met hem mee te gaan op een magische mysterietour. In het uitgestrekte openingsdeel van de Sonate in G-majeur, D894, krijgen de herhalingen van het openingsidee voortdurend nieuwe kleuren en betekenissen, die zich op natuurlijke wijze ontvouwen tot de sublieme ultieme berusting. Of neem de 'reizende' muziek van de finale, die op voortreffelijke wijze de protagonist/passagier afbeeldt die afdwaalt in kleine steegjes, sommige gevuld met zon en hoop, andere met somberheid en onheil.

Bij Hough gaat dramatische betekenis nooit ten koste van zwaarte en ploeteren. Net als Schubert zelf is zijn hoofdpersoon een jongeman. Hoe toepasselijk is de coverafbeelding, Head of a Youth, Jean-Baptiste Vermay van Gottlieb Schick: een meester afgebeeld in zijn jonge jaren, maar al overweldigd door het lot. Emotionele overdaad en sentimentaliteit zijn niet ter zake. In de tedere, treurende episode van het eerste deel van de G majeur bijvoorbeeld, voelt Uchida's gepassioneerde intensiteit - zo geweldig op zoveel manieren - overdreven toegeeflijk in vergelijking.

Hough's keuze voor een Bechstein in plaats van zijn gebruikelijke Yamaha biedt extra warmte en diepte van geluid. Deze keer worden Misha Donats informatieve aantekeningen niet, zoals bij Hough's recente Brahms, bekroond door de eigen inspirerende woorden van de pianist. Ga daarvoor naar Hough's website en lees zijn verhelderende gedachten voor zijn vorige Schubert-album. Beide opnames zijn het toonbeeld van ‘Schuberts wonderbaarlijke vermogen om zijn ziel bloot te leggen zonder een spoor van narcisme’.

To use Stephen Hough’s own words from his previous Schubert recording for Hyperion (6/99), the ‘communion of hearts’ between the composer and the performer is the supreme virtue. And as before, this new disc materialises it. Once again he pairs a late sonata with an earlier one, throwing in one of Schubert’s many sonata torsos along the way. The incomplete work here is a fragment of a projected Sonata in E minor, D769a, lasting no more than a minute, but performed with the same conviction and drama as if it were a full-length sonata (and resisting any temptation to round the music off).

The unresolved tension of this fragment finds its serene resolution in the luminous opening of the A major Sonata, D664, as if opening the window on to a springtime vista. Hough then delicately probes the oscillations between dream and consciousness, laughter and tears, nostalgia and melancholy, with special poignancy in the second movement. Only with Richter have I been as convinced while listening that there was no other way of playing Schubert; and yet the two artists are so utterly different in temperament.

Hough’s uncannily subtle timing, his sensitivity to texture and his mesmerising voice-leading are means to greater ends. It is his noble humility in the face of greatness and beauty that makes these among the most touching Schubert performances I have ever experienced. And experiences is what they are. Where many pianists seem fully aware of the destination from the outset, Hough invites us to embark with him on a magical mystery tour. In the expansive opening movement of the G major Sonata, D894, the reiterations of the opening idea continually acquire new colours and meanings, unfolding naturally until the sublime ultimate resignation. Or take the ‘travelling’ music of the finale, which exquisitely depicts the protagonist/passenger deviating into little alleyways, some filled with sun and hope, others with bleakness and foreboding.

With Hough, dramatic import never comes at the expense of weighing down and plodding. Like Schubert himself, his protagonist is a young man. How appropriate is the cover image, Head of a Youth, Jean-Baptiste Vermay by Gottlieb Schick: a master depicted in his early years, yet already overpowered by fate. Emotional excess and sentimentality are beside the point. In the tender, lamenting episode of the first movement of the G major, for instance, Uchida’s impassioned intensity – so wonderful in so many ways – feels over-indulgent by comparison.

Hough’s choice of a Bechstein instead of his usual Yamaha affords additional warmth and depth of sound. This time Misha Donat’s informative notes are not, as with Hough’s recent Brahms, crowned by the pianist’s own inspiring words. For those, head to Hough’s website and read his enlightening thoughts for his previous Schubert album. Both recordings are the epitome of ‘Schubert’s miraculous ability to bare his soul without a trace of narcissism’.