maart 2022

Ravel: Orchestral Works

Sinfonia of London o.l.v. John Wilson

John Wilson brengt zijn buitengewone vermogen om de kleur en ziel te vinden in een orkestrale partituur in op Ravel: samen met zijn zorgvuldig uitgekozen solisten biedt hij ons inderdaad verrukkelijke rijkdommen.

John Wilson heeft als missie om zijn herstellende oor te laten rusten op Ravels orkestrale catalogus, dus verwacht meer inzicht en excellentie van deze bron. Het is verbazingwekkend om te bedenken dat een partituur die zo vaak wordt uitgevoerd als Boléro, zo'n grondige revisie nodig heeft als hier, maar de geschiedenis heeft een manier om fouten en anomalieën te laten voortduren. In dit geval lijkt de overgang van ballet naar waanzinnig populair concertstuk Ravels bedoelingen verkeerd te hebben geïnterpreteerd.

Dus met echt frisse oren - die van Wilson en die van onszelf - kunnen we een van de meest zelfverzekerde show-offstukken in het repertoire waarderen. De Sinfonia of London kan dat met de besten en deze Boléro is een catwalk van elegantie en attitude, terwijl elke solo en latere combo in de schijnwerpers glijdt. Je zou verwachten dat een jazzbandachtige coolheid en verleiding het spel kenmerken, maar wat hier echt schittert is de verlichting van zoveel coloristische permutaties, die klinken alsof Ravel ze net op dat moment heeft gehoord. Het is altijd een oorverdovend middel geweest vanwege de hallucinerende bitonaliteit, maar die variant voor hoorn, celesta en twee piccolo's deed me weer scherp rechtop zitten. Zet het volume hoger. Tegen de tijd dat we naar E majeur gaan, sta je waarschijnlijk al op je voeten.

En van Spaanse bolero tot Weense wals. Voorgevoelens voor het gewichtige La valse houden ons in Valses nobles et sentimentales in de greep, en terwijl Ravel zijn verliefdheid op deze meest weelderige en elegante dansvorm uiting geeft, begin je je voor te stellen wat de subtekst zou kunnen zijn voor de steeds veranderende aanroepingen in het stuk. Met La valse razen we zo duidelijk richting het einde van iets: een tijdperk, een tijdperk, een manier van leven. Wilsons lezing is transparant en ritmisch tot in het extreme, en laten we zeggen dat hij er alles aan doet om nooit momentum op te offeren aan expressiviteit. Rubato kan een drijfzand zijn in dit stuk. Maar zelfs als ik Wilsons ‘in tempo’ manier van doen toejuich, denk ik dat de schokkende ontknoping meer een gevoel van vervorming moet overbrengen. Je hoeft geen ‘Karajan’ te doen op die groteske sforzandos die het stuk uit elkaar dreigen te scheuren, maar ik denk wel dat ze meer ‘onderstreping’ nodig hebben dan ze hier krijgen. De schok van het nieuwe voor Wilson komt met de halsbrekende snelheid van die laatste pagina’s – inderdaad razend naar de afgrond – maar die laatste flauwte in het borstregister van de violen is verdwenen voordat we kunnen proeven hoe vulgair en decadent het is geworden.

Alborada del gracioso – de orkestrale belichaming van de Spaanse gitaar – is één en al kleur en licht, schitterend vastgelegd in de tovenarij van zijn partituur en supergearticuleerde spel, en Pavane heeft een geheel eigen coole schoonheid. Maar de sterrol hier is ongetwijfeld Ma Mère l’Oye. Ik heb altijd gedacht dat je de pianoduetversie (die ik ooit Claudio Abbado en Martha Argerich hoorde spelen, kun je je voorstellen?) moest hebben meegemaakt om de magie van wat Ravel hier bereikt volledig te waarderen. Wilson en zijn spelers vangen echt de pittigheid van deze exquise tableaus, hun helderheid en geur, of het nu de Prélude is met zijn elfachtige hoornfanfares, de Pavane voor Doornroosje of het delicate wilgenpatroon van de Keizerin van de Pagodes. Prachtige vioolsolo's van Charlie Lovell-Jones en enkele betoverende pianissimo's, niet in de laatste plaats in misschien wel de meest glorieuze pagina's van heel Ravel, die zich ontvouwen als we de laatste drempel van de Fairy Garden overschrijden.

John Wilson is on a mission to bring his restorative ear to bear on Ravel’s orchestral catalogue, so expect more of insight and excellence from this source. Astonishing to think that a score as frequently performed as Boléro should be in need of the thorough overhaul it gets here, but history has a way of allowing errors and anomalies to perpetuate. In this instance the transition from ballet to insanely popular concert piece would appear to have enabled some misreading of Ravel’s intentions.

So it’s with really fresh ears – Wilson’s and our own – that we can appreciate one of the most self-assertive show-off pieces in the repertoire. The Sinfonia of London can do just that with the best of them and this Boléro is a cat-walk of elegance and attitude, as each solo and later combo glides into the limelight. You’d expect a jazz band-like cool and seductiveness to characterise the playing but what really shines here is the illumination of so many colouristic permutations, sounding for all the world as if Ravel had just in this moment heard them. It’s always been an ear-teaser for its hallucinatory bitonality but that variant for horn, celesta and two piccolos made me sit up sharply once more. Pump up the volume. By the time we veer into E major you’ll very likely be on your feet.

And from Spanish bolero to Viennese waltz. Premonitions for the momentous La valse pull us up short in Valses nobles et sentimentales, and as Ravel gives vent to his infatuation with this most opulent and elegant of dance forms you start to imagine what the subtext might be for the ever-shifting invocations in the piece. With La valse we are so plainly hurtling towards the end of something: an era, an age, a way of life. Wilson’s reading is transparent and rhythmic to a fault, and let’s just say he goes all out never to sacrifice momentum to expressiveness. Rubato can be a quicksand in this piece. But even as I applaud Wilson’s ‘in tempo’ way with it I do think the shocking denouement needs to convey more of a sense of distortion. You don’t need to ‘do a Karajan’ on those grotesque sforzandos that threaten to rip the piece apart at the seams but I do think they need greater ‘underlining’ than they get here. The shock of the new for Wilson comes with the headlong speed of those final pages – hurtling to the abyss indeed – but that final swooning down in the chest register of the violins is gone before we can savour how vulgar and decadent it has become.

Alborada del gracioso – the orchestral embodiment of the Spanish guitar – is all colour and light brilliantly captured in the wizardry of its scoring and super-articulate playing, and Pavane has a cool beauty all its own. But the star turn here is undoubtedly Ma Mère l’Oye. I’ve always thought that you had to have experienced the piano duet version (which I once heard Claudio Abbado and Martha Argerich play, can you imagine?) to fully appreciate the magic of what Ravel achieves here. Wilson and his players really capture the piquancy of these exquisite tableaux, their limpidness and fragrance, be it the Prélude with its elfin horn fanfares, the Pavane for Sleeping Beauty or the delicate willow patterning of the Empress of the Pagodas. Gorgeous violin solos from Charlie Lovell-Jones and some enchanted pianissimos not least in perhaps the most glorious pages in all Ravel unfolding as we cross the final threshold into that Fairy Garden.