maart 2022
Vivaldi, Leclair & Locatelli: Violin Concertos
Théotime Langlois de Swarte & Les Ombres
Een naam die al bekend is in deze ruimte door een herschepping van een Proust-recital, het glorieuze nieuwe album van Théotime Langlois de Swarte is barokmuziek maken op zijn mooist en vreugdevol.
Ik begin met alle slechte dingen over dit album uit de weg te ruimen. Ons wordt verteld dat Théotime Langlois de Swarte op een Jacob Stainer ‘viool’ uit 1665 speelt, maar met een ‘archet’ van Pierre Tourte. Er is een twijfelachtige intonatie in een oplopende sequentie in het laatste deel van Vivaldi’s RV384. Daar, dat is het: een enkele typefout of taalinconsistentie in de notities in het boekje en twee niet eens zo heel erg dubieuze maten. De rest van mijn werk is veel moeilijker, zo niet de moeilijkste taak in het vak: uitmuntendheid zelf beschrijven.
Naast het recenseren voor Gramophone ben ik een barokviolist en dat al iets meer dan tien jaar. Het leven na het conservatorium, met name in Londen, kan moeilijk zijn: je wordt meegezogen in een reeks Messiassen, het Passion-circuit, de schijnbaar onophoudelijke rotatie tussen Dido en Acis. Er zit zeker vreugde in deze patronen – de lichamelijke vertrouwdheid van vingerwerk, een glimlach tussen bureaupartners als het die harmonie bereikt. Maar het kan ook verlammend zijn. Théotime Langlois de Swarte herinnert me eraan waarom ik in de eerste plaats verliefd werd op de barokviool en ervoor koos om een leven op de darmen te leiden. Zijn spel is vreugdevol; het is wild en mooi, inventief en efficiënt.
Langlois de Swarte trok voor het eerst mijn aandacht toen hij duette met luitist Thomas Dunford op hun album ‘The Mad Lover’ (20/12). Het duo bracht ons een verslag van pijnlijke melancholie, maar het was het vioolspel dat mijn oren greep. Ik beschreef zijn ‘ziedende virtuositeit’ en ‘verleidelijke woede’ en concludeerde dat ‘ik wel verliefd zou kunnen zijn’. Nou, met deze nieuwe opname ben ik klaar om die ‘misschien’ te schrappen. We hebben inmiddels ook zijn recitalalbum ‘Proust, le concert retrouvé’ met pianist Tanguy de Williencourt (Opname van de maand, 21/5). Recensent Tim Ashley was ook bijna duizelig: ‘een adembenemende, verbazingwekkende plaat, en ik kan hem niet genoeg aanbevelen.’ Langlois de Swarte, ik ben niet bang om te schrijven, is de echte deal.
Als je de verbluffende reeks aan geneugten van dit album wilt proeven, ga dan direct naar het Largo van Locatelli’s Concerto in e mineur. De strijkers draaien als een maag die alleen maar met koffie is gevuld. Langlois de Swarte komt binnen met laserintentie, en dus zouden we kunnen denken dat we dit al eerder hebben gehoord: een zielopenbarende barokke aria. Maar deze diva is onmiddellijk kneedbaar, trekt zich terug in weemoed voor de relatieve majeur en tast teder de ruimtes tussen de harmonieën af. Toen ik het vergeleek met Locatelli's L'arte del violino, uitgegeven in 1733 in Amsterdam, was ik verbaasd over hoe weinig er in de muzieknotatie stond. Langlois de Swarte's versieringen – zwenkend, bluesy, grillig – doen wat zo weinig opgenomen versieringen voor elkaar krijgen: het klinkt volkomen geïmproviseerd en los van inkt. Teruggezogen in de olieachtige stroom van het orkestrale tutti, schetsen Langlois de Swarte's slotverklaringen een cadens die niet zozeer uit noten bestaat als wel uit maanverlichte damp.
Die keuze van het nummer was werkelijk willekeurig. Ga door en in het laatste deel van het concert, Allegro – Capriccio, zul je duizelingwekkend goed spel tegenkomen. Les Ombres produceren een weelderig fijn geluid; en aangevoerd door celliste Hanna Salzenstein – en een prachtige hoeveelheid fagot! – houdt het drama nooit op. Ondertussen is Langlois de Swarte een acrobaat van dubbelgrepen, vrolijke arpeggio-flicks, G-snaar-kicks en een uitgeschreven cadens van verbazingwekkend virtuoos vermogen. Voor iemand die bekend is met deze specifieke passage, tart het schijnbare gemak waarmee Langlois de Swarte trillt met zijn vierde vinger gewoonweg het voorstellingsvermogen.
Het spel is overal zo uitstekend – van Langlois de Swarte en Les Ombres – dat er niet veel meer over te zeggen valt. Dit zijn uitvoeringen die zo bijzonder zijn dat ik me een ander mens voel door ernaar te luisteren. Koop het, vertel het aan al je vrienden: als je geluk hebt, zal deze opname zich aan je vastklampen als een zeepok aan een boot. Het zal je leven vullen met vreugde. Het kan je zelfs weer laten geloven.
I’ll start by getting all the bad things about this album out of the way. We are told that Théotime Langlois de Swarte plays on a Jacob Stainer ‘violin’ of 1665 but with an ‘archet’ by Pierre Tourte. There’s some questionable intonation in one ascending sequence in the final movement of Vivaldi’s RV384. There, that’s it: a single typo of language inconsistency in the booklet notes and two not even very dodgy bars. The rest of my job is much harder, if not the hardest task in the business: to describe excellence itself.
Alongside reviewing for Gramophone, I’m a baroque violinist and have been for just over a decade. Post-conservatoire life, particularly in London, can be difficult: one gets sucked into a slew of Messiahs, the Passion circuit, the seemingly incessant rotation between Dido and Acis. For sure, there is joy in these patterns – the corporeal familiarity of fingerwork, a smile between desk partners when it gets to that harmony. But it can be stultifying, too. Théotime Langlois de Swarte reminds me why I fell in love with the Baroque violin in the first place and chose to lead a life on gut. His playing is joyful; it is wild and beautiful, inventive and efficient.
Langlois de Swarte first caught my attention duetting with lutenist Thomas Dunford on their album ‘The Mad Lover’ (12/20). The pair brought us an account of aching melancholy, but it was the violin-playing that grabbed my ears. I described his ‘seething virtuosity’ and ‘seductive fury’, concluding that ‘I might very well be in love’. Well, with this new recording I’m ready to scratch out that ‘might’. We’ve since also had his recital album ‘Proust, le concert retrouvé’ with pianist Tanguy de Williencourt (Recording of the Month, 5/21). Reviewer Tim Ashley was practically giddy, too: ‘a breathtaking, astonishing disc, and I cannot recommend it too highly.’ Langlois de Swarte, I’m not scared to write, is the real deal.
If you want to sample this album’s stunning array of delights, go straight to the Largo of Locatelli’s Concerto in E minor. The strings churn like a stomach filled only with coffee. Langlois de Swarte enters with laser intent, and so we might think we’ve heard this before: a soul-baring Baroque aria. But this diva is immediately malleable, retreating into wistfulness for the relative major and tenderly feeling out the spaces between the harmonies. When checking against Locatelli’s L’arte del violino, published in 1733 in Amsterdam, I was surprised at how little there was in the musical notation. Langlois de Swarte’s ornamentation – swerving, bluesy, capricious – does what so little recorded ornamentation manages to do: it sounds utterly improvised and untethered to ink. Sucked back into the oily torrent of the orchestral tutti, Langlois de Swarte’s closing statements sketch out a cadenza that comprises not so much notes as moonlit vapour.
Really, that choice of track was arbitrary. Keep going and in the concerto’s final movement, Allegro – Capriccio, you’ll encounter dizzyingly good playing. Les Ombres produce a luxuriously fine sound; and spearheaded by cellist Hanna Salzenstein – and a gorgeous amount of bassoon! – the drama never ceases. All the while, Langlois de Swarte is an acrobat of double-stops, joyful arpeggio flicks, G string kicks and a written-out cadenza of astonishing virtuoso ability. For one acquainted with this particular passage, the apparent ease with which Langlois de Swarte trills with his fourth finger simply defies belief.
The playing throughout is so excellent – from Langlois de Swarte and Les Ombres – that there is not much else to say. These are performances so special that I feel a changed man from listening to them. Buy it, tell all your friends: if you’re lucky, this recording will clamp on to you like a barnacle to a boat. It will infuse your life with joy. It might even make you believe again.