Awards Issue 2023

Dvořák: The Complete Piano Trios

Veronika Jarůšková & Peter Jarůšek & Boris Giltburg

Kamermuziek maken op zijn best - deze Dvořák-trio's barsten van de energie en spirit die zo'n gezamenlijk optreden tot een genot maken om te horen en, zo klinkt het, ook om te spelen!

Net als bij Shostakovich en zijn strijkkwartetten zijn er geen echt vroege Dvořák-pianotrio's. Het Eerste Trio in Bes werd gecomponeerd in hetzelfde jaar als de Vijfde Symfonie (1875), waarmee het een helder maar verweerd uiterlijk deelt. Let in het bijzonder op de prachtige omhooggaande sequenties vanaf ongeveer 2'48" in het eerste deel, om nog maar te zwijgen van het chromatisch doordrenkte gevoel van verwachting op 11'22". Wagner is ook duidelijk aanwezig: vanaf 8'55" lijken we ons te hebben verdwaald tussen de fauna en flora van een murmelend bos, een feit dat de geweldige uitvoerders op deze nieuwe opname blijkbaar op prijs stellen. Gezien de verkeerde spelers kan Dvořák relatief vroeg soms vuur houden, maar nooit met Boris Giltburg en vrienden. Tot hun deugden behoren een scherp gevoel voor ritme (altijd van vitaal belang in Dvořáks muziek), een diep begrip van het onderliggende drama van de muziek en een connectie met de Slavische ziel, die voor het eerst werd aangetroffen in het langzame deel Adagio molto e mesto van het Eerste Trio. Luister maar eens naar de manier waarop de strijkers de coda intoneren (vanaf 8'01"), waarbij ze op mysterieuze wijze vibrato boven Giltburgs warme arpeggio's laten zweven.

De Schumanneske opening van het g mineur Tweede Trio uit 1876 is zowel gematigd als overheersend (vergeet niet dat Schumann al 20 jaar dood was toen dit werk werd geschreven) en opnieuw nodigt de coda van het langzame deel deze spelers uit in duistere sferen die de tijd lijken op te schorten. Giltburgs snel herhaalde akkoorden geven het Scherzo extra animatie, terwijl de finale (meer weerspiegeld door Schumann aan het begin) een scherp gevoel voor spel toelaat. Met het f mineur Derde Trio (1883) bereiken we het onbetwistbare meesterwerk van de cyclus, muziek die extra expressief gewicht van zijn vertolkers vraagt, en ik ben blij te kunnen vertellen dat deze spelers elk deel de doordachte eer geven die het verdient. Aan het begin van het Scherzo bijvoorbeeld, terwijl de strijkers vriendelijk voortslenteren, verheldert en kleurt Giltburg Dvořáks dansende contrapunt voordat het weemoedige Trio binnenwaait en de toon extra rijkdom krijgt. Draai naar de iets snellere opname van violist Christian Tetzlaff, cellist Tanja Tetzlaff en pianist Lars Vogt (die het Derde en Vierde Trio op één cd koppelen) en het effect is merkbaar minder gebeiteld. En dan is er natuurlijk nog de oudere complete set van Beaux Arts, waar pianist Menahem Pressler de honneurs waarneemt met zijn gebruikelijke volheid van toon.

Als het Derde het meesterwerk van de cyclus is, is het laatste trio, de Dumky, het populairst. Zes korte delen weerspiegelen de karakteristieke afwisseling van langzame en snelle secties van de dumka-vorm, Giltburg, violiste Veronika Jarůšková en cellist Peter Jarůšek sluiten opnieuw aan bij het Slavische temperament van de muziek, wisselen van stemming alsof die stemmingen van henzelf zijn. Probeer de vierde dumka, die eerst gemakkelijk voortkabbelt en dan sporadisch vooruitsnelt als spelende kinderen voordat hij teder omkijkt. Deze artiesten brengen de rustieke elementen in deze muziek naar voren; ze sluiten aan bij de kinderlijke sterrenkijkers die we in ons hart allemaal zijn, en dat is een groot deel van Dvořáks aantrekkingskracht. Ik denk dat je het de ultieme authentieke uitvoering zou kunnen noemen, en dat vind ik prima. Geweldig geluid ook (Wyastone Concert Hall, 2022 23, producer Matouš Vlčinský). Sterk aanbevolen.

As with Shostakovich and his string quartets, there are no really early Dvořák piano trios. The First Trio in B flat was composed in the same year as the Fifth Symphony (1875), with which it shares a bright but weathered countenance. Note in particular the gorgeous upwards-reaching sequences from around 2'48" into the first movement, not to mention the chromatically infused sense of anticipation at 11'22". Wagner is an obvious presence, too: from 8'55" we appear to have wondered among the fauna and flora of a murmuring forest, a fact seemingly appreciated by the superb performers on this new recording. Given the wrong players relatively early Dvořák can sometimes hang fire, but never with Boris Giltburg and friends. Among their virtues are a keen sense of rhythm (always vital in Dvořák’s music), a deep understanding of the music’s underlying drama and a connection with its Slavic soul, encountered initially in the First Trio’s Adagio molto e mesto slow movement. Just listen to the way the strings intone the coda (from 8'01"), mysteriously suspending vibrato above Giltburg’s warm arpeggios.

The 1876 G minor Second Trio’s Schumannesque opening is both temperate and commanding (don’t forget that Schumann had already been dead 20 years by the time this work was written) and again the slow movement’s coda invites these players into shadowy realms that seem to suspend time. Giltburg’s fast repeated chords lend the Scherzo extra animation while the finale (more reflected Schumann at the start) admits a keen sense of play. With the F minor Third Trio (1883) we reach the cycle’s indisputable masterpiece, music that demands extra expressive weight from its interpreters, and I’m happy to relate that these players grant each movement its thoughtful due. At the start of the Scherzo, for example, while the strings saunter along amiably, Giltburg clarifies and colours Dvořák’s dancing counterpoint before the wistful Trio wafts in and the tone takes on added richness. Turn to the marginally swifter recording by violinist Christian Tetzlaff, cellist Tanja Tetzlaff and pianist Lars Vogt (who couple the Third and Fourth Trios on one CD) and the effect is noticeably less chiselled. And then of course there’s the Beaux Arts’ older complete set, where pianist Menahem Pressler does the honours with his customary fullness of tone.

If the Third is the cycle’s masterpiece, the last trio, the Dumky, is its most popular. Six short movements reflect the dumka form’s characteristic alternation of slow and fast sections, Giltburg, violinist Veronika Jarůšková and cellist Peter Jarůšek once again connecting with the music’s Slavic temperament, switching moods as if those moods were their own. Try the fourth dumka, which ambles along easily at first then sporadically rushes ahead like kids at play before looking back tenderly. These performers bring out the rustic elements in this music; they connect with the childlike stargazers that we all are at heart, and that is a good part of Dvořák’s appeal. I suppose you could call it the ultimate in authentic performance, and that’s fine by me. Great sound, too (Wyastone Concert Hall, 2022 23, producer Matouš Vlčinský). Strongly recommended.