Awards Issue 2023

Mozart: Piano Concerto No. 9 in E-Flat Major, K. 271

Lars Vogt & Paris Chamber Orchestra

Een prachtig Mozart-concertalbum van wijlen Lars Vogt – een ontroerend eerbetoon aan de vreugde en liefde die hij bracht in het maken van muziek.

Deze opnames zijn gemaakt eind april 2021, toen Lars Vogt al ernstig ziek was van kanker. Het is inderdaad ontroerend om ze te recenseren, slechts een paar dagen voor de verjaardag van zijn dood vorig jaar. Dat geldt ook voor het interview in het boekje met zijn vaste producer Christoph Franke; er is ook een schuld van dank aan Paul Lewis, die Vogt inschakelde als 'een tweede paar oren voor kritisch luisteren'. Het moet gezegd worden dat, afgezien van de ontroering, de muzikale resultaten voor zichzelf spreken en een verhelderend laatste woord bieden om toe te voegen aan de buitengewone set Schubert-kamerwerken die Vogt maakte met de Tetzlaff-broers en -zussen (4/23).

De eerste indruk van het Es-grootconcert, K271, is dat Vogt absoluut een man van het volk is, dirigent van het Parijse Kamerorkest, maar toch ook een van de bende. Er is een aanstekelijk gevoel van opgewektheid in het openings-Allegro, verbonden met de uitstraling van Mozart in een majeurtoonsoort. Het ensemble is weliswaar niet groot in aantal, maar heeft wel veel impact en in de cadens is Vogt niet bang om zowel de schaduwen als de schittering naar voren te halen, hoewel de beweging eindigt in een stemming van bruisende opwinding.

Dit is een slimme combinatie van concerten, want Mozart schakelt natuurlijk over op c mineur voor de langzame beweging van K271 en in de handen van deze muzikanten zet de opening, met zijn imiterende schrijfstijl tussen gedempte violen tegen bonzende lagere snaren, de toon van onvervalste angst. Wanneer de piano invalt, geeft Vogt zijn regel een bijna operakwaliteit, niet bang om binnen zinnen te pauzeren om verhoogde emotie naar voren te brengen, maar nooit ten koste van het verhaal. Het moment waarop Mozart van mineur naar majeur overschakelt (3'34") heeft een ontroerende emotionele kwetsbaarheid, en als het Andantino ten einde loopt, brengen de hoorns en hobo's een krachtige ruwheid in de textuur.

Duisternis wordt verdreven door een luchtige finale, Vogt toont geen enkele inspanning door de borrelende Presto achtste noten, en er is een onweerstaanbare opera buffa-achtige sfeer als de muzikanten een meeslepende reeks personages presenteren. Dit maakt Mozarts plotselinge stemmingswisseling naar de passage gemarkeerd met Menuetto, cantabile (vanaf 4'18") des te krachtiger, Vogt brengt er een soort hoffelijke elegantie in met pizzicato-strijkers die een ragfijne achtergrond vormen. Als het tempo weer opvoert, is er een one-in-a-bar sweep, die het concerto tot een luidruchtig einde brengt.

In het Concerto in c mineur, K491, kiest Vogt een tempo dat vergelijkbaar is met dat van Andsnes en de CO van Mahler. De koperblazers en pauken van de CO van Parijs zijn meer aanwezig en soms ritmisch minder verfijnd. Hoe ontroerend Vogt de zeldzame momenten van troost naar voren haalt, zoals de passage in Es (vanaf 3'23"), en hoe karaktervol hij wordt beantwoord door de wind, geleid door de fagot. Vogts eigen cadens in het eerste deel neemt Mozarts thema's als uitgangspunt en brengt er een liefdevolle ode aan, en er is zelfs een lichtheid in de laatste arpeggio's in c mineur, Andsnes is hier daarentegen openlijk wereldmoe.

Alles komt goed, lijkt Vogt te zeggen, in het zacht glimlachende Larghetto, het thema in een ontspannen, vloeiend tempo. Zijn geloofsbrieven als een uitstekend kamermusicus zijn overal duidelijk zichtbaar, en er is een bijzonder verrukkelijk spel met de winden.

Het thema voor de finale in variatievorm is hier geëtst in opvallend donkerdere kleuren dan sommige verslagen, maar het is de reactiviteit van de muzikanten hier, en hun karakterisering van de wisselende stemmingen, die het meest opvallend is, de wending naar de majeurtoonsoort voor de mars van de harmonie klinkt anarchistisch misplaatst, de mineur-toonsoort sluit vreemd emotioneel dubbelzinnig af.

Lars Vogt liet slechts een handvol Mozart-concerten achter, wat dit des te waardevoller maakt.

These recordings were made in late April 2021, when Lars Vogt was already seriously ill with cancer. To be reviewing them just a few days before the anniversary of his death last year is moving indeed. So, too, is the interview in the booklet with his longtime producer Christoph Franke; there’s a debt of gratitude to Paul Lewis, too, whom Vogt enlisted as ‘a second pair of ears for critical listening’. It has to be said that, leaving the poignancy aside, the musical results speak for themselves and offer an illuminating last word to add to the extraordinary set of Schubert chamber works that Vogt made with the Tetzlaff siblings (4/23).

First impressions of the E flat major Concerto, K271, are of Vogt absolutely a man of the people, directing the Paris Chamber Orchestra, yet very much one of the gang. There’s an infectious sense of high spirits in the opening Allegro, allied to the radiance of Mozart in a major key. The ensemble, while not large in numbers, is big on impact, and in the cadenza Vogt is unafraid to draw out the shadows as well as the brilliance, though the movement closes in a mood of fizzing excitement.

This is a canny pairing of concertos, for of course Mozart turns to C minor for K271’s slow movement and in the hands of these musicians, the opening, with its imitative writing between muted violins against throbbing lower strings, sets the tone of unalloyed anguish. When the piano enters, Vogt imbues his line with an almost operatic quality, unafraid to pause within phrases to bring out heightened emotion, yet never at the expense of the narrative. The moment where Mozart switches from minor to major (3'34") has a moving emotional fragility to it, and as the Andantino draws to a close, the horns and oboes bring a potent rawness to the texture.

Darkness is dispelled by an airy finale, Vogt showing no strain through the bubbling Presto quavers, and there’s an irresistible opera buffa ish feel to it as the musicians present a compelling array of characters. This makes Mozart’s sudden mood shift to the passage marked Menuetto, cantabile (from 4'18") all the more potent, Vogt bringing to it a kind of courtly elegance with pizzicato strings forming a gossamer backdrop. As the tempo picks up once more, there’s a one-in-a-bar sweep, bringing the concerto to an uproarious close.

In the C minor Concerto, K491, Vogt chooses a similar tempo to Andsnes and the Mahler CO, the brass and timpani of the Paris CO more present and occasionally not quite as honed rhythmically. How movingly Vogt draws out the rare moments of consolation, such as the passage in E flat (from 3'23"), and how characterfully he is answered by the wind, led by bassoon. Vogt’s own first-movement cadenza takes as its starting point Mozart’s themes and pays affectionate homage to them, and there’s a lightness even through the final C minor arpeggios, Andsnes by contrast more overtly world-weary here.

All will be well, Vogt seems to say, in the gently smiling Larghetto, its theme taken at an easeful, flowing tempo. His credentials as an outstanding chamber musician are everywhere apparent, and there’s some particularly delectable play with the winds.

The theme for the variation-form finale is here etched in notably darker colours than some accounts, but it’s the reactivity of the musicians here, and their characterisation of the shifting moods, that is most striking, the turn to the major key for the wind-band march sounding anarchically out of place, the minor-key close strangely emotionally ambiguous.

Lars Vogt left behind only a handful of Mozart concertos, making this all the more precious.