Awards Issue 2023

Bartók: Concerto pour orchestre - Concerto pour alto

Amihai Grosz & Orchestre National de Lille o.l.v. Alexandre Bloch

Alexandre Bloch en zijn Lille-spelers bieden een briljante Bartók-combinatie, die hun gedeelde visie en samenhang als medewerkers onthult.

Na golven te hebben gemaakt met een van de beste Mahler-zevendes van de laatste tijd (Alpha, 11/20), bevestigt deze nieuwste Bartók-combinatie de potentie van Alexandre Bloch en zijn orkest uit Lille, weg van het Franse repertoire waarin ze zouden moeten excelleren. De concurrentie in het Concert voor orkest is onmogelijk hevig, maar voor zover ik weet is de huidige koppeling uniek. Het is ook logisch, gezien de vluchtige blikken van het Altvioolconcert op de eerdere partituur. Net als de meeste van zijn collega's houdt Amihai Grosz vast aan Tibor Serly's realisatie van de ongenummerde manuscriptpagina's die de componist heeft achtergelaten. Niet alles slaagt. We weten dat Bartók van plan was te beginnen met een dialoog tussen altviool en pauken en de vervangende pizzicato-bas klinkt nooit goed. Vergelijk en contrasteer Kim Kashkashian met Peter Eötvös (ECM, 7/00): je zult zien dat ze beide kleuren combineren, slechts een van hun vele tactvolle aanpassingen.

In eerste instantie vroeg ik me af of Alpha's opnameteam wel genoeg deed met het weinige vlees dat er nog op de botten van de conventionele Serly-partituur zit. Later lijkt de balans te verbeteren. Warmer (en strakker) in het eerste deel, Grosz is ontroerend in het Adagio religioso, extravert in de finale. Als je de naam niet kent, ken je het spel wel. Als oprichter van het Jerusalem Quartet is hij nog steeds een van de belangrijkste altviolisten van de Berliner Philharmoniker, ondanks zijn solocarrière. Misschien levert Yehudi Menuhins samenwerking met Antal Dorati (EMI/Warner, 9/67) een nog oprechtere, 'menselijkere' weergave van het sologedeelte op, maar met alle respect voor die grote Bartókianen, is niet alles in de tussenliggende jaren ten slechte veranderd. Grosz heeft een fantastisch rijk klinkend Gasparo da Salò-instrument, een algeheel veiligere techniek en intonatie om voor te sterven.

In het Concert voor orkest wordt geen enkele poging gedaan om de grote sonoriteit te imiteren die kenmerkend is voor opnames van Hongaarse immigranten op Amerikaans grondgebied. Bloch heeft ongetwijfeld de luchtigere frisheid in gedachten die Boedapest te bieden heeft. Het eerste deel, peinzend van stemming, is niet te hard van stapel gelopen. Het tweede, voorspelbaar knap, laat secundaire stemmen ongebruikelijk prominent aanwezig zijn als aanvulling op de duettende blaasinstrumenten. U vindt de articulatie van het ritme in de ‘Elegia’ misschien wat zelfbewust, de klankkleuren te helder om recht te doen aan de broeierige sfeer. Maar het zou moeilijk zijn om kritiek te leveren op de fijne details, de brede humor en, ten slotte, de pijnlijke nostalgie van het Intermezzo. De finale is allesbehalve voortstuwend. De rijkelijk geïllustreerde aantekeningen zijn een pluspunt en het geluid is getrouw. Aanbevolen.

Having made waves with one of the best Mahler Sevenths of recent times (Alpha, 11/20), this latest Bartók pairing confirms the potency of Alexandre Bloch and his Lille orchestra away from the French repertoire in which they might be expected to excel. Competition in the Concerto for Orchestra is impossibly fierce but as far as I am aware the present coupling is unique. It makes sense, too, given the Viola Concerto’s fleeting glances at the earlier score. Like most of his peers, Amihai Grosz holds fast to Tibor Serly’s realisation of the unnumbered manuscript pages left by the composer. Not everything succeeds. We know Bartók intended to begin with a dialogue between viola and timpani and the substituted pizzicato bass never sounds well. Compare and contrast Kim Kashkashian with Peter Eötvös (ECM, 7/00): you’ll find them combining both colours, just one of their many tactful adjustments.

At first I wondered whether Alpha’s recording team were doing quite enough with what little flesh exists on the bones of the conventional Serly score. Later the balance seems to improve. Warmer (and tauter) in the first movement, Grosz is tear-jerking in the Adagio religioso, extrovert in the finale. If you don’t know the name you will know the playing. A founder member of the Jerusalem Quartet, he remains today one of the Berlin Philharmonic’s principal viola players, solo career notwithstanding. Perhaps Yehudi Menuhin’s collaboration with Antal Dorati (EMI/Warner, 9/67) yields an even more heartfelt, ‘human’ account of the solo part but with all due respect to those great Bartókians, not everything has changed for the worse in the intervening years. Grosz has a fabulously rich-sounding Gasparo da Salò instrument, an altogether more secure technique and intonation to die for.

In the Concerto for Orchestra no attempt is made to ape the big sonority typical of recordings by émigré Hungarians on American turf. Doubtless Bloch has in mind the airier freshness on offer in Budapest. The first movement, pensive in mood, is not driven too hard. The second, predictably dapper, allows secondary voices unaccustomed prominence in complementing the duetting wind couples. You may find the articulation of rhythm in the ‘Elegia’ a little self-conscious, timbres too bright to do justice to its brooding atmosphere. Then again, it would be difficult to carp at the fine detailing, broad humour and, finally, aching nostalgia of the Intermezzo. The finale is nothing if not propulsive. The generously illustrated annotations are a plus and the sound faithful. Recommended.