december 2023

Rachmaninoff: Piano Sonata No. 1 (Original Version) & Preludes Op. 32

Lukas Geniušas

Lukas Geniušas biedt de originele versie aan van Rachmaninovs Eerste Sonate, opgenomen op de Steinway van de componist in zijn Villa aan het Vierwoudstrekenmeer: een waardevol en muzikaal lonend album.

Het is bekend dat Rachmaninov uitgebreide bezuinigingen en aanpassingen aanbracht in zijn Eerste pianosonate, na overleg met de eerste uitvoerder, Konstantin Igumnov, en zijn suggesties goedkeurde. Dergelijke herzieningen waren meer de norm dan de uitzondering voor de componist. Wat ongebruikelijker is, is dat de originele versie nooit is gepubliceerd. De nieuwe maar traag bewegende Rachmaninov Critical Edition heeft blijkbaar nu het manuscript, maar ligt momenteel in de ijskast.

Lukas Geniušas heeft het origineel echter gezien en heeft het voorbereid voor deze opname op Rachmaninovs Steinway, bewaard in zijn villa aan het Vierwoudstrekenmeer. Geniušas is openhartig genoeg om toe te geven dat niet alles in de herziening verloren was, en hij was geneigd om een ​​verwarring te maken - zoals velen, vanaf Horowitz, hebben gedaan met de Tweede sonate. Wat hij heeft bedacht, behoudt de meeste, maar niet alle, uitweidingen en textuurcomplexiteiten van het origineel. Het is misschien niet het laatste woord, maar de passie van Geniušas' pleidooi legt de lat zeker hoog voor iedereen die besluit te volgen.

Het zou een heel wetenschappelijk artikel vergen om alle verschillen tussen de versies te beschrijven, maar in essentie is het eerste deel hier nog proteïscher, dromeriger en improvisatorischer dan we gewend zijn, terwijl het Lento nauwelijks is veranderd en de finale nog verzadigder en onrustiger is. Geniušas helpt Rachmaninovs instrument om zijn hart uit te zingen, en zelfs als, zoals hij zegt, het hoge register niet zo glanzend is als je zou willen, is het in staat om aanzienlijke orkestrale grootsheid te ontketenen. Hetzelfde geldt voor de vier Preludes, die Geniušas ook in eerdere versies speelt (deze zijn verschenen in de Critical Edition): uitstekende showcases voor zowel instrument als pianist.

Vergelijkingen zijn in dit geval weerzinwekkend. Iedereen die meer dan een oppervlakkige interesse in Rachmaninov heeft, moet deze uitstekend opgenomen schijf in zijn of haar fysieke of virtuele boekenkast hebben staan.

It is well known that Rachmaninov made extensive cuts and adjustments to his First Piano Sonata, having consulted with its first performer, Konstantin Igumnov, and approved his suggestions. Revisions of this kind were more the norm than the exception for the composer. What’s more unusual is that the original version has never been published. The new but glacially slow-moving Rachmaninov Critical Edition apparently now has the manuscript but is currently in abeyance.

Lukas Geniušas has seen the original, however, and has prepared it for this recording on Rachmaninov’s Steinway, preserved at his villa on Lake Lucerne. Geniušas is candid enough to admit that not everything in the revision was a loss, and he was tempted to make a conflation – as many, from Horowitz on, have done with the Second Sonata. What he has come up with preserves most, but not all, of the digressions and textural complexities of the original. It may not prove to be the last word but the passion of Geniušas’s advocacy certainly sets the bar high for any who may choose to follow.

It would take a full-length academic article to lay out all the differences between the versions, but in essence the first movement here emerges as even more protean, dreamy and improvisatory than we are used to, while the Lento is little changed and the finale is even more saturated and restless. Geniušas helps Rachmaninov’s instrument to sing its heart out, and even if, as he says, the treble register is not as lustrous as one might want, it is capable of unleashing considerable orchestral-scale grandeur. The same goes for the four Preludes, which Geniušas also plays in earlier versions (these have appeared in the Critical Edition): excellent showcases for both instrument and pianist.

Comparisons are odious in this instance. Anyone with more than just a passing interest in Rachmaninov will need to have this excellently recorded disc on their real or virtual shelves.