december 2023

Saint-Saëns: Symphonic Poems - Le Carnaval des animaux - L'Assassinat du duc de Guise

Les Siècles o.l.v. François‑Xavier Roth

De diversiteit van de klankwereld van Saint-Saëns wordt glorieus tot leven gebracht in een genereus overzicht uitgevoerd met elegantie en inzicht door François-Xavier Roth en zijn voortreffelijke ensemble Les Siècles.

‘Ik maak muziek zoals een appelboom appels produceert.’ Wat een vruchtbare muzikale verbeelding had Camille Saint-Saëns. Het is makkelijk om te vergeten dat zijn leven bijna negen decennia besloeg en dat de stugge conservatief van zijn ouderdom ooit een wonderkind was wiens vroege werken werden geprezen door mensen als Rossini. Zelfs op hoge leeftijd omarmde Saint-Saëns nieuwe technologieën, als een van de eerste componisten die opnamen maakte op pianorollen en de maker van wat vaak wordt aangehaald als de eerste originele partituur voor een stomme film, L’assassinat du duc de Guise.

François-Xavier Roth en Les Sìecles hebben Saint-Saëns door de jaren heen een goede dienst bewezen: er was een opname in 2010 van de Orgel-symfonie (met Roths vader, Daniel, aan de console van het Cavaillé-Coll in Saint-Sulpice, Parijs); en, voor Palazzetto Bru Zane, een complete opname van de ‘opéra fantastique’ Le timbre d’argent. Nu komt er een schitterende set op twee cd’s waar lolly’s zoals de Bacchanale uit Samson et Dalila en The Carnival of the Animals schouder aan schouder staan ​​met symfonische gedichten en die stomme filmmuziek uit 1908.

Zoals verwacht brengen Roth en Les Siècles sprankeling en flair in deze kleurrijke partituren. De viertonige gedichten zitten vol drama. Le rouet d’Omphale dreunt druk voort en La jeunesse d’Hercule bevat enorm verfijnd spel, zuchtende strijkers die de verleidingen van de houtblazers en de bacchanten weerstaan. Phaéton’s rit in de zonnewagen is spannend en vol incidenten (waarschijnlijk het werk van Saint-Saëns dat het meest is geïnspireerd door Liszts symfonische gedichten, met name Mazeppa). Liszts aanwezigheid is ook voelbaar in het bekendste van de symfonische gedichten, de Danse macabre, François-Marie Drieux dapper als de duivelse violist.

Het oor van de componist voor het exotische (Saint-Saëns was een frequente reiziger door Noord-Afrika) is duidelijk in de Bacchanale uit Samson et Dalila. Het is altijd een favoriet geweest en Les Siècles spelen het met bedwelmende overgave van de kronkelende hoofdmelodie tot de orgiastische percussie aan het einde. Charles Dutoit is al lang mijn vaste dirigent voor deze levendige werken, maar Roth en Les Siècles zijn er een goed voorbeeld van. Waarom deze partituren zo verwaarloosd zijn in de concertzaal, is een raadsel, terwijl ze zo duidelijk in de smaak vallen bij het publiek.

The Carnival of the Animals is, samen met de Orgel-symfonie, nog steeds Saint-Saëns’ populairste werk. De componist zelf voorspelde dit en verbood de publicatie ervan tijdens zijn leven (behalve ‘The Swan’) uit angst dat het zijn serieuzere werken zou overschaduwen. Het wordt hier op een winnende manier uitgevoerd, afwisselend levendig en sierlijk. Onder de menagerie spelen de ‘Pianistes’ Jean Sugitani en Michael Ertzcheid op een Pleyel vis-à-vis uit 1928, een dubbele piano – geïllustreerd in het boekje – met tegenover elkaar liggende klavieren. Onder de geneugten is Robin Michael de welbespraakte cellist in ‘The Swan’, contrabassist Antoine Sobczak een ongewoon lenigvoetige ‘Elephant’.

L’assassinat du duc de Guise bestaat uit vijf korte tableaux, slechts 20 minuten muziek in totaal, maar het is de moeite waard om te horen vanwege de zeldzaamheid. Net als Carnival is het gecomponeerd voor kamertroepen en Roth haalt de sfeer en details in de kernachtige scènes met precisie naar boven. Het is geen bijzonder gedenkwaardige muziek, maar de toevoeging ervan voegt nieuwigheid toe aan een zeer lonende release.

‘I produce music as an apple tree produces apples.’ What a fertile musical imagination Camille Saint-Saëns possessed. It’s easy to forget that his life spanned nearly nine decades and that the crusty conservative of his dotage was once a child prodigy whose early works were acclaimed by the likes of Rossini. Even in old age, Saint-Saëns embraced new technologies, being one of the first composers to record on piano rolls and the creator of what is often cited as the first original score for a silent film, L’assassinat du duc de Guise.

François-Xavier Roth and Les Sìecles have done Saint-Saëns fine service over the years: there was a 2010 recording of the Organ Symphony (with Roth’s dad, Daniel, at the console of the Cavaillé-Coll in Saint-Sulpice, Paris); and, for Palazzetto Bru Zane, a complete recording of the ‘opéra fantastique’ Le timbre d’argent. Now comes a splendid two-disc set where lollipops such as the Bacchanale from Samson et Dalila and The Carnival of the Animals rub shoulders with symphonic poems and that 1908 silent film score.

As anticipated, Roth and Les Siècles bring sparkle and panache to these colourful scores. The four tone poems are packed with drama. Le rouet d’Omphale thrums along busily and La jeunesse d’Hercule contains playing of tremendous delicacy, sighing strings resisting the woodwind temptations of the nymphs and the bacchantes. Phaéton’s ride in the sun chariot is thrilling and full of incident (probably the Saint-Saëns work that is most inspired by Liszt’s symphonic poems, specifically Mazeppa). Liszt’s presence is also felt in the best known of the symphonic poems, the Danse macabre, François-Marie Drieux dapper as the devilish fiddler.

The composer’s ear for the exotic (Saint-Saëns was a frequent traveller across North Africa) is evident in the Bacchanale from Samson et Dalila. It’s always been a favourite and Les Siècles play it with heady abandon from the sinuous main melody to the orgiastic percussion at the close. Charles Dutoit has long been my go-to conductor for these vivid works but Roth and Les Siècles make a great case for them. Quite why these scores have become so neglected in the concert hall is a mystery when they are such obvious crowd-pleasers.

The Carnival of the Animals continues to be, along with the Organ Symphony, Saint-Saëns’s most popular work. The composer himself predicted this and prohibited it being published during his lifetime (except for ‘The Swan’) for fear that it would overshadow his more serious works. It’s given a winning performance here, animated and graceful by turns. Among the menagerie, the ‘Pianistes’ Jean Sugitani and Michael Ertzcheid play at a 1928 Pleyel vis-à-vis, a double piano – illustrated in the booklet – with facing keyboards. Among the delights, Robin Michael is the eloquent cellist in ‘The Swan’, double-bassist Antoine Sobczak an unusually nimble-footed ‘Elephant’.

L’assassinat du duc de Guise is in five short tableaux, only 20 minutes of music in total but worth hearing for its rarity value. Like Carnival, it is scored for chamber forces and Roth draws out the atmosphere and detail in its pithy scenes with precision. It’s not particularly memorable music but its inclusion here adds novelty to a most rewarding release.