augustus 2023

Ravel: L’heure espagnole & Boléro

Les Siècles o.l.v. François-Xavier Roth

Alles waar François-Xavier Roth en zijn uitmuntende Les Siècles-muzikanten zich mee bezig houden, lijkt meeslepend en onthullend te zijn, en deze Ravel-opname is daarop geen uitzondering.

Het was Igor Stravinsky, altijd betrouwbaar voor een scherpe quote, die Ravel ooit beschreef als ‘de meest perfecte Zwitserse klokkenmaker’. Hij realiseerde zich mogelijk niet dat Ravels vader een Frans-Zwitserse uitvinder-ingenieur was, dus zijn grapje was niet zo ver van de waarheid. Ravels moeder was Baskisch. Combineer Zwitsers uurwerk en Spaanse hitte en je krijgt L’heure espagnole, Ravels heerlijke klucht over Concepción, de vrouw van de klokkenmaker uit Toledo, en haar ingewikkelde liefdesleven, waarin twee van haar minnaars zich verstoppen in klokken voordat ze valt voor de knappe muilezeldrijver Ramiro.

L’heure espagnole is het hoofdwerk op de nieuwste cd in François-Xavier Roths Ravel-serie met Les Siècles voor Harmonia Mundi. Net als bij eerdere releases is het orkestspel voortreffelijk, de strijkers zijdezacht, de houtblazers geparfumeerd, de trompetten (Selmers uit de jaren 30) zoet pittig, de trombones suggestief louche. Roths tempo is stabiel – drie of vier minuten langzamer dan Lorin Maazel of de Zwitserse precisie-expert Ernest Ansermet – maar het vloeit.

De gedetailleerde opname begint met veel luidruchtige tikkende en zoemende mechanismen terwijl de houtblazers zich slaperig ontvouwen, de slaperige gedempte trompet klinkt een verre reveille. Percussieve effecten worden nauwlettend opgenomen – in-je-oor zweepslagen en klokkenspel – en er is een heerlijk gevoel van gevangen zitten in het kruisvuur.

Roth heeft een fantastische Franstalige cast verzameld, geleid door Isabelle Druet als Ravels wanhopige huisvrouw. Haar sexy Concepción sluipt rond met een warme expressieve mezzo en ze geniet van de gewaagde zin: ‘het mechanisme is erg fragiel, vooral de slinger’. Roth geniet ook van de humor wanneer Concepcións seksuele frustratie wordt doorboord door een dromerige fagot.

Loïc Félix is ​​een drollige Torquemada, zijn tenor contrasteert mooi met de lichte, flexibele stem van Julien Behr als Gonzalve, Concepcións florerende dichterminnaar. Jean Teitgens bas is een beetje wollig als de pompeuze Don Íñigo Gómez. Thomas Dolié is Ramiro, de naïeve muilezeldrijver wiens spieren – en gespierde bariton – een winnende combinatie blijken te zijn voor Concepción.

Het habanera-kwintet aan het einde is heupwiegend slinky, maar dat is nog niet het einde van de cd. Roth behoudt de Spaanse focus met de hypnotiserende Boléro. Net als zijn Pictures at an Exhibition-cd (7/20), waar het hoofdwerk werd overschaduwd door een ongelooflijke La valse, dreigt deze Boléro L’heure espagnole te overtreffen … en slaagt daar bijna in. Het is een geweldig vehikel voor de muzikanten van Les Siècles, die een reeks suggestieve, stomende solo's neerzetten.

Roth herstelt de originele tabors (twee) in plaats van de gebruikelijke zijtrommel en gebruikt een sarrusofoon in plaats van een contrafagot. Hij sluipt er ook een pittige late verrassing in … op 13'01" voegen castagnetten zich bij de percussieve strijd, rappend op het ostinato-ritme. Blijkbaar stonden ze in de originele partituur, maar Ravel heeft ze uit latere edities verwijderd. Een ondeugende authenticiteit, misschien, maar een die een brede grijns op mijn gezicht toverde. Zoals trouwens de hele cd.

It was Igor Stravinsky, ever reliable for a barbed quote, who once described Ravel as ‘the most perfect of Swiss clockmakers’. He possibly didn’t realise that Ravel’s father was a French-Swiss inventor engineer, so his quip wasn’t so wide of the mark. Ravel’s mother was Basque. Combine Swiss clockwork and Spanish heat and you come up with L’heure espagnole, Ravel’s delicious farce about Concepción, the Toledo clockmaker’s wife, and her convoluted love life, which sees two of her paramours hiding inside clocks before she falls for hunky muleteer Ramiro.

L’heure espagnole is the main work on the latest disc in François-Xavier Roth’s Ravel series with Les Siècles for Harmonia Mundi. As in previous releases, the orchestral playing is exquisite, the strings silky, woodwinds perfumed, the trumpets (1930s Selmers) sweetly tangy, the trombones suggestively louche. Roth’s pacing is steady – three or four minutes slower than Lorin Maazel or Swiss precisionist Ernest Ansermet – but it flows.

The detailed recording opens with plenty of noisy ticking and whirring mechanisms as the woodwinds unfurl sleepily, drowsy muted trumpet sounding a distant reveille. Percussive effects are recorded closely – in-your-ear whip cracks and chimes – and there’s a wonderful sense of being caught up in the crossfire.

Roth has gathered a superb francophone cast, led by Isabelle Druet as Ravel’s desperate housewife. Her sexy Concepción prowls with a warm expressive mezzo and she relishes the risqué line, ‘the mechanism is very fragile, especially the pendulum’. Roth also relishes the wit when Concepción’s sexual frustration is punctured by a droning bassoon.

Loïc Félix is a droll Torquemada, his tenor contrasting nicely with the light, flexible voice of Julien Behr as Gonzalve, Concepción’s florid poet lover. Jean Teitgen’s bass is a little woolly as the pompous Don Íñigo Gómez. Thomas Dolié is Ramiro, the naive muleteer whose muscles – and muscular baritone – prove a winning combination for Concepción.

The habanera quintet at the end is hip-snakingly slinky, but that’s not the end of the disc. Roth maintains the Spanish focus with the hypnotic Boléro. As with his Pictures at an Exhibition disc (7/20), where the main work was upstaged by an incredible La valse, this Boléro threatens to upstage L’heure espagnole … very nearly succeeding. It’s a terrific vehicle for the musicians of Les Siècles, who turn in a series of suggestive, steamy solos.

Roth restores the original tabors (two) instead of the usual side drum and employs a sarrusophone instead of a contrabassoon. He also slips in a zesty late surprise … at 13'01" castanets join the percussive fray, rapping out the ostinato rhythm. Apparently they were featured in the original score but Ravel removed them from later editions. A naughty authenticity, perhaps, but one that brought a broad grin to my face. As, indeed, did the whole disc.