augustus 2023

Ligeti: Complete Études

Han Chen

De uitmuntende pianist Han Chen put uit een even grote affiniteit met romantisch als hedendaags repertoire en brengt ons een overzicht van Ligeti’s Études die, zo schrijft recensent Jed Distler, tot de beste behoort.

Han Chen verscheen voor het eerst op mijn recensentenradar toen hij in 2013 de China International Piano Competition won, om nog maar te zwijgen van zijn reputatie in de nieuwe muziekscene als zowel pianist als componist. Hij is een van de weinige pianisten die zowel knoestige hedendaagse partituren als overdreven romantische pronkstukken met evenveel gezag en stijl behandelt, zoals blijkt uit zijn verbluffende Liszt-operatranscripties (3/16) en overzicht van Thomas Adès' pianowerken. Het is dus geen verrassing dat hij de verfijnde ritmische uitdagingen van Ligeti's Études tot in de puntjes overwint, terwijl hij ze tegelijkertijd voorziet van veel tonale allure en persoonlijkheid. Hij maakt het ook gemakkelijker om het corpus als geheel te beschouwen door de relatief spaarzamere Boek 3 Études en twee Capriccios uit 1947 tussen Boek 1 aan het begin en Boek 2 aan het einde te plaatsen.

De meeste muzikanten beginnen 'Désordre' met een optimistisch tempo, om vervolgens langzamer en zwaarder te worden naarmate het stuk zich ontvouwt. Chen streeft echter naar helderheid en balans boven pure snelheid, wat leidt tot stabielere resultaten en een samenhangender samenspel tussen de handen. Binnen de prachtige uitdijende en samentrekkende texturen van ‘Cordes à vide’, maakt Han expressieve punten door alleen al stemgebruik en handbalans. Als de ‘geknepen’ lijnen van ‘Touches bloquées’ niet helemaal passen bij de veerkracht in Pierre-Laurent Aimards stap, moet men Chens nauwgezette en consistente détaché/sostenuto-differentiatie in ‘Fanfares’ erkennen. Misschien heeft het feit dat Chen componeert iets te maken met het harmonische bewustzijn dat zijn ijverige dynamische spelplan in ‘Arc-en-ciel’ en de gebeeldhouwde glans van ‘Automne à Varsovie’ informeert.

Na een vloeiende en goed getimede ‘White on White’, houdt Chen het lange openingsgedeelte van ‘Pour Irina’ vol via subtiele gradaties van aanslag en timbre, terwijl de eensgezindheid van de pianist tussen de handen in de pianissimo coda definitief het woord ‘samen’ demonstreert. Mijn observaties over Chen in Boek 1 zijn grotendeels van toepassing op de overeenkomstige kenmerken van Boek 2, van de opgerolde stuiter van de dubbele noten in ‘Fém’ tot de ongebruikelijke verticale helderheid binnen de dikke akkoorden van de afsluitende begeleidende etudes, ‘Coloana infinită’ en ‘Coloana fără sfârşit'. Hij spint geduldig de verschuivende ritmische patronen van ‘Entrelacs’ uit alsof het toetsenbord een uitgestrekt en naadloos canvas is. In ‘Der Zauberlehrling’ (mogelijk het creatieve hoogtepunt van de cyclus) overleeft Chen de prestissimo, staccatissimo en leggierissimo-uitdaging van de componist met gemak, zonder dat er ook maar één noot onder tafel valt. Toegegeven, zijn interpretatie is niet zo speels of gedurfd als die van Yuja Wang, maar van wie is dat wel? Kortom, Han Chens Ligeti Études kunnen zich gemakkelijk meten met Fredrik Ullén, Danny Driver en natuurlijk de eerder genoemde Aimard.

Han Chen first appeared on my reviewer radar when he won the China International Piano Competition back in 2013, not to mention his reputation on the new music scene as both pianist and composer. He’s one of the few pianists who handles both gnarly contemporary scores and over-the-top Romantic showpieces with equal authority and style, as his stunning Liszt opera transcriptions (3/16) and survey of Thomas Adès’s piano works bear out. So it’s no surprise that he surmounts the sophisticated rhythmic challenges of Ligeti’s Études to a T, while infusing them with plenty of tonal allure and personality. He also makes it easier to take in the corpus as a whole entity by bracketing the relatively sparser Book 3 Études and two 1947 Capriccios with Book 1 at the start and Book 2 at the end.

Most musicians start ‘Désordre’ at an optimistic clip, only to get slower and heavier as the piece unfolds. Chen, however, aims for clarity and balance over sheer speed, yielding steadier results and more cogent interplay between the hands. Within the gorgeous expanding and contracting textures of ‘Cordes à vide’, Han makes expressive points through voicing and hand balance alone. If the ‘choked’ lines of ‘Touches bloquées’ don’t quite match the spring in Pierre-Laurent Aimard’s step, one must acknowledge Chen’s meticulous and consistent détaché/sostenuto differentiation throughout ‘Fanfares’. Perhaps the fact that Chen composes has something to do with the harmonic awareness informing his assiduous dynamic game plan in ‘Arc-en-ciel’ and the sculpted shimmer of ‘Automne à Varsovie’.

Following a fluid and well-paced ‘White on White’, Chen sustains the long opening section of ‘Pour Irina’ via subtle gradations of touch and timbre, while the pianist’s unanimity between the hands in the pianissimo coda definitively demonstrates the word ‘together’. My observations about Chen in Book 1 largely apply to Book 2’s corresponding characteristics, from the coiled bounce of the double notes in ‘Fém’ to the uncommon vertical clarity within the thick chords of the concluding companion études, ‘Coloana infinită’ and ‘Coloana fără sfârşit'. He patiently spins out the shifting rhythmic patterns of ‘Entrelacs’ as if the keyboard were an expansive and seamless canvas. In ‘Der Zauberlehrling’ (possibly the cycle’s creative apex), Chen easily survives the composer’s prestissimo, staccatissimo and leggierissimo challenge with not one note falling under the table. Granted, his interpretation is not as playful or audacious as Yuja Wang’s, but whose is? In short, Han Chen’s Ligeti Études easily hold their own in the company of Fredrik Ullén, Danny Driver and, of course, the aforementioned Aimard.