juli 2023

Franck & Martin: Piano Quintets

Martin Klett & Armida Quartet

Er is hier een sterk gevoel van beheerste controle van het Armida Quartet en Martin Klett, twee verschillende werken die fascinerende en doordachte interpretaties krijgen.

César Francks Pianokwintet is berucht om zijn verdeelde meningen sinds het voor het eerst werd gehoord in januari 1880, toen Saint-Saëns, die zijn weg door het pianostuk bladerde, minachtend van het podium afliep zodra de uitvoering was afgelopen. Liszt en later Debussy behoorden ook tot degenen die aanstoot namen aan een partituur die vaak de grootste en meest sensuele passies omarmt, maar die sommigen ook als torride of oververhit beschouwen. 'Paroxysm, the whole time', was Debussy's afwijzende oordeel, dat grotendeels werd gedeeld, hoewel niet, zo lijkt het, door Martin Klett en het Armida Quartet, die een overwogen, ingetogen interpretatie bieden, zij het een die de emoties in het middelpunt van het werk geenszins negeert.

De spanning en terughoudendheid die kenmerkend zijn voor de uitvoering als geheel, zijn vanaf het begin duidelijk zichtbaar in de scherpe bewering van de openingszinnen voor strijkers en Kletts ingetogen, lyrische reactie. Ondanks de complexiteit en het gewicht van Francks pianospel, laat Klett zich nooit domineren: het gevoel van evenwichtige geven en nemen tussen de spelers is bijgevolg van het grootste belang en hun zorgvuldige, gedetailleerde manier van fraseren en dynamiek draagt ​​onmetelijk bij aan de rusteloosheid en opkomende passies van het eerste deel. De centrale Lento is hier prachtig, de droefheid en nostalgie bouwen geleidelijk op naar een climax van bijna schokkend verdriet voordat we de finale bereiken, waar het momentum meedogenloos is en de laatste pagina's een vurige opwinding hebben. Het werk is goed geserveerd op schijf, met Clifford Curzon en het Wiener Philharmoniker Kwartet (Decca, 9/61) en Gabriel Tacchino, grootser in drama en gebaar, met het Quatuor Athenaeum-Enescu (Pierre Verany, 12/92) die aantoonbaar het veld leiden. Klett en de Armida overtreffen hen misschien niet helemaal, maar dit is een geweldige prestatie die hen niettemin dichtbij brengt.

Wat de cd zo aantrekkelijk maakt, is echter de keuze van Frank Martins zelden gehoorde Quintet (1919) als begeleidend stuk. De twee werken zijn in sommige opzichten tegengesteld en ze zetten elkaar scherp in het zonnetje. Francks hoge romantiek compenseert Martins neobarokke koelte, met zijn frequente echo's van Bach en een evenwicht dat Ravel op zijn best waardig is. Waar Franck ons ​​een intense dialoog geeft voor alle vijf spelers, glijdt Martin tussen meerdere groeperingen en combinaties van instrumenten. De piano is vaak een effectieve buitenstaander, die af en toe, alsof van een afstand, commentaar levert op wat in feite klinkt als een op zichzelf staand kwartet, of de strijkers leidt in een geestig menuet dat nooit helemaal lijkt te gaan waar ze - of eigenlijk wij - verwachten. Een betoverend werk, dat hier met wonderbaarlijke finesse is uitgevoerd: de Armida klinkt overal voortreffelijk en de helderheid van Kletts spel is gewoonweg verrukkelijk. Liefhebbers van de Franck zullen niet teleurgesteld worden, maar uiteindelijk is het de Martin die de schijf echt bijzonder maakt.

César Franck’s Piano Quintet has notoriously divided opinion since it was first heard in January 1880, when Saint-Saëns, sight-reading his way through the piano part, stalked offstage in disdain the moment the performance was finished. Liszt and later Debussy were also among those to take umbrage at a score that often embraces the grandest and most sensual of passions but which some have also considered torrid or overheated. ‘Paroxysm, the whole time’, was Debussy’s dismissive verdict, much shared, though not, it would seem, by Martin Klett and the Armida Quartet, who offer a considered, reined-in interpretation, albeit one that by no means ignores the emotions at the work’s centre.

The tension and restraint characteristic of the performance as a whole are apparent at the outset in the edgy assertion of the opening string phrases and Klett’s understated, lyrical response. Despite the complexities and weight of Franck’s piano-writing, Klett never allows himself to dominate: the sense of even-handed give and take between the players is consequently paramount and their careful, detailed way with phrasing and dynamics adds immeasurably to the restlessness and gathering passions of the first movement. The central Lento is marvellous here, its sadness and nostalgia gradually building towards a climax of almost shocking grief before we reach the finale, where the momentum is relentless, and the closing pages have a fiery exhilaration. The work has been well served on disc, with Clifford Curzon and the Vienna Philharmonic Quartet (Decca, 9/61) and Gabriel Tacchino, grander in drama and gesture, with the Quatuor Athenaeum-Enescu (Pierre Verany, 12/92) arguably leading the field. Klett and the Armida may not quite eclipse them but this is a superb achievement that nevertheless runs them close.

What makes the disc so attractive, however, is the choice of Frank Martin’s rarely heard Quintet (1919) as companion piece. The two works are in some respects antithetical, and each throws the other into sharp relief. Franck’s high Romanticism offsets Martin’s neo-Baroque cool, with its frequent echoes of Bach and a poise worthy of Ravel at his finest. Where Franck gives us an intense dialogue for all five players, Martin glides between multiple groupings and combinations of instruments. The piano is often an effective outsider, on occasion commenting, as if from a distance, on what to all intents and purposes sounds like a self-contained quartet, or leading the strings in a witty minuet that never quite seems to go where they – or indeed we – expect. A beguiling work, it’s done with wonderful finesse here: the Armida sound exquisite throughout and the limpidity of Klett’s playing is simply ravishing. Admirers of the Franck will not be disappointed, but ultimately it’s the Martin that makes the disc very special indeed.