juni 2023

Stanford: Requiem

City of Birmingham Symphony Orchestra o.l.v. Martyn Brabbins

In deze voortreffelijke uitvoering van een zelden gehoord koorwerk van Stanford begeleidt Martyn Brabbins de muzikanten met gevoeligheid en genegenheid in een prachtig beoordeeld verhaal.

Terwijl veel van Stanfords grootschalige muziek na zijn dood in 1924 steeds meer werd verwaarloosd, genoot zijn Requiem, in opdracht van het Birmingham Festival in 1897, een bescheiden mate van aandacht gedurende de rest van de 20e eeuw. Boult voerde het uit met het BBC Symphony Orchestra in 1944 en Boris Ord in Cambridge in 1952 tijdens de honderdste verjaardag van Stanfords geboorte. In de jaren 70 trok het de aandacht van Raymond Leppard, die geloofde (misschien enigszins speculatief) dat het Benedictus de aard van Elgars 'Enigma'-thema beïnvloedde, hoewel deze speculatieve connectie (die zijn weg vond naar een artikel in The Times op 20 augustus 1977) werd ondersteund door het feit dat Elgar Stanford zijn werk in 1897 in Birchwood hoorde spelen vóór de eerste openbare uitvoering. Sindsdien is het werk behoorlijk vaak beluisterd, zowel hier (ik hoorde ook een paar jaar geleden een mooie uitvoering van het werk door de York Musical Society onder Philip Moore) als in het buitenland.

Het Requiem, opgedragen aan de nagedachtenis van Lord Leighton, een goede vriend, kwam voort uit Stanfords instincten voor dramatische muziek. In 1897 had hij vijf opera's voltooid, waarvan de laatste, Shamus O'Brien (1896), enorm succesvol was in Londen, op tournees door het Verenigd Koninkrijk, op Broadway, in Chicago en in Sydney; en eerdere koorwerken zoals The Three Holy Children (1885), The Revenge (1886), Eden (1891) en The Voyage of Maeldune (1892) hadden ook een opvallende voorkeur voor het theatrale getoond. Met de precedenten van Requiems van Verdi (die Stanfords partituur kende en bewonderde) en Dvořák (ook in opdracht van Birmingham in 1891), om nog maar te zwijgen van Alfred Bruneaus Requiem (nu erg verwaarloosd), dat The Bach Choir in 1895 uitvoerde, was Stanford goed geplaatst om de grootschalige symfonische structuur van zijn werk te bedenken en het was dit aspect dat de verbeelding van het publiek ving toen het voor het eerst werd uitgevoerd. De ambiance van het operakarakter van het Requiem wordt verder versterkt door de aanwezigheid van vier prominente solisten (Stanford zou dit model later nabootsen in het Te Deum, Op. 66, het Stabat mater, Op. 96, en de Mass Via Victrix, Op. 173) die, als 'personages' in het drama, allemaal op deze opname optreden met een gevoel van autoriteit en toewijding. De solisten hebben inderdaad keuze te over als het gaat om het rijke solomateriaal – de omvangrijke driedelige structuur van het Introit, Kyrie en Gradual, de aangrijpende meerdelige sequentie van het Dies irae (die die van Dvořák in de schaduw stelt), het welluidende Benedictus en, voor mij, het meest ontroerende van allemaal, het Agnus Dei, waarin de afsluitende ‘Lux aeterna’ een van de grootste creaties van de componist is (ik krijg op dit punt vaak een brok in mijn keel als de tenor invalt).

Brabbins, die de taal van deze muziek echt begrijpt, beoordeelt de tempo's en de balans van het ensemble met instinctieve gevoeligheid; zijn behandeling van het koor – de University of Birmingham Voices – is uitstekend, en hij brengt oprecht de helderheid van Stanfords glanzende orkestratie naar voren, die prachtig wordt uitgevoerd door het CBSO, vooral in de prachtige solo's van de Dies irae, het aangrijpende hoogtepunt van de ‘Lacrimosa’, de wervelende Rhinegold-achtige figuraties van de Sanctus en de plechtige begrafenisstoet van de Agnus (misschien een uitbeelding van Leightons begrafenis en begrafenis in de St Paul’s Cathedral). Het koor zingt overal met een jeugdige helderheid, schoonheid van toon en mooie intonatie. Als ik echter momenten van bijzondere behendigheid zou moeten uitkiezen, dan zijn dat de eenvoudige maar boeiende homofonie van de Introitus en Agnus, de pakkende opening van de ‘Domine Jesu Christe’ en de behendigheid van de inventieve fuga in het Offertorium (‘Quam olim Abrahae’), de ragfijne texturen van de Sanctus (die lijkt op Undine die uit het meer opduikt) en de grootsheid van de koorresponsen op de solisten in de ‘Lux aeterna’.

In 1997 werd het Requiem uitgebracht door Marco Polo in een opname met het RTÉ Philharmonic Choir en het National Symphony Orchestra of Ireland onder leiding van Colman Pearce. Dit was destijds een zeer welkome opname, maar er valt nog veel meer te leren over Stanfords koormeesterwerk uit de meer samenhangende architectuur, klank en elan van dit levendige nieuwe nummer van Hyperion. Voor iedereen die geïnteresseerd is in Britse koormuziek uit die tijd is dit een must!

While much of Stanford’s large-scale music suffered increasing neglect after his death in 1924, his Requiem, commissioned for the Birmingham Festival in 1897, enjoyed a modest degree of attention during the rest of the 20th century. Boult performed it with the BBC Symphony Orchestra in 1944 and Boris Ord at Cambridge in 1952 during the centenary of Stanford’s birth. During the 1970s it attracted the attention of Raymond Leppard, who believed (perhaps somewhat conjecturally) that the Benedictus influenced the nature of Elgar’s ‘Enigma’ theme, though this speculative connection (which found its way into an article in The Times on August 20, 1977) was backed up by the fact that Elgar heard Stanford play through his work at Birchwood in 1897 before its first public performance. Since then the work has received a fair number of hearings, both here (I also heard a fine performance of the work by the York Musical Society under Philip Moore some years ago) and abroad.

Dedicated to the memory of Lord Leighton, a close friend, the Requiem emanated from Stanford’s instincts for dramatic music. By 1897 he had completed five operas, the last of which, Shamus O’Brien (1896), had enjoyed immense success in London, on tours around the UK, on Broadway, in Chicago and in Sydney; and previous choral works such as The Three Holy Children (1885), The Revenge (1886), Eden (1891) and The Voyage of Maeldune (1892) had also shown a conspicuous predisposition for the theatrical. With the precedents of Requiems by Verdi (who knew Stanford’s score and admired it) and Dvořák (also commissioned by Birmingham in 1891), not to mention Alfred Bruneau’s Requiem (now much neglected), which The Bach Choir performed in 1895, Stanford was well placed to conceive the large-scale symphonic structure of his work and it was this aspect that caught the audience’s imagination when it was first performed. The ambience of the operatic nature of the Requiem is further enhanced by the presence of four prominent soloists (Stanford was later to emulate this model in the Te Deum, Op 66, the Stabat mater, Op 96, and the Mass Via Victrix, Op 173) who, as ‘characters’ in the drama, all perform on this recording with a sense of authority and commitment. Indeed, the soloists are spoilt for choice when it comes to the rich solo material – the sizeable tripartite structure of the Introit, Kyrie and Gradual, the gripping multi-movement sequence of the Dies irae (which puts Dvořák’s in the shade), the euphonious Benedictus and, for me, the most moving of all, the Agnus Dei, in which the closing ‘Lux aeterna’ is one of the composer’s greatest creations (I often have a lump in my throat at this point when the tenor enters).

Brabbins, who truly understands the language of this music, judges the tempos and balance of the ensemble with instinctive sensitivity; his handling of the chorus – the University of Birmingham Voices – is outstanding, and he genuinely brings out the luminosity of Stanford’s lustrous orchestration, which is splendidly executed by the CBSO, especially in the lovely solos of the Dies irae, the arresting climax of the ‘Lacrimosa’, the swirling Rhinegold-like figurations of the Sanctus and the solemn funeral cortege of the Agnus (perhaps a depiction of Leighton’s funeral and interment at St Paul’s Cathedral). The chorus sing throughout with a youthful clarity, beauty of tone and lovely intonation. However, if I had to pick out moments of particular deftness, they would be the simple but captivating homophony of the Introit and Agnus, the arresting opening of the ‘Domine Jesu Christe’ and the agility of the inventive fugue in the Offertorium (‘Quam olim Abrahae’), the gossamer textures of the Sanctus (which is like Undine emerging from the lake) and the grandeur of the choral responses to the soloists in the ‘Lux aeterna’.

In 1997 the Requiem was issued by Marco Polo in a recording with the RTÉ Philharmonic Choir and National Symphony Orchestra of Ireland under Colman Pearce. This was a most welcome recording at the time, but there is much more to learn about Stanford’s choral masterpiece from the more cohesive architecture, sound and élan of this vibrant new issue from Hyperion. For anyone interested in British choral music of the period, it is a must!