juni 2023

Schubert: ‘Elysium’

Carolyn Sampson & Joseph Middleton

Sopraan Carolyn Sampson, pianist Joseph Middleton, Schubert-liedereb: alleen al op basis van deze feiten is dit album misschien een aanrader, en als je het hoort, ervaar je inderdaad voortreffelijk muziek maken.

Carolyn Sampson en Joseph Middleton nemen tegenwoordig zoveel op dat het moeilijk is om een ​​nieuwe vocale plaat te vinden zonder de een, de ander of beide. 'Elysium: A Schubert Recital' laat ze horen in hun kernrepertoire in een programma met als thema liederen over het hiernamaals. Autoriteit en intelligentie zijn duidelijk in de liedkeuze, volgorde en uitvoering op deze enigszins zachtaardige plaat die zeker tot hun beste behoort.

Het eerste nummer, 'Schwestergruss' (dat spookachtige, welwillende verschijningen afbeeldt) begint met de piano die het langzame, gedempte luiden van een doodsklok suggereert. Vanaf daar is de beeldspraak van dichters als Rückert, Schiller en Goethe vol tranen, verrukking, dromen en nachtelijke maan en sterren. Het laatste nummer is, merkwaardig genoeg, een melodrama voor spreker en piano met de titel ‘Farewell to the Earth’, een bewerking van Adolf von Pratobevera’s toneelstuk Der Falke, eindigend met de regel ‘elk verdriet zal zachtjes glimlachen, en vreugde zal vasthouden in zijn omhelzing van het pure, rustige hart’.

Je bent verrast, zelfs verbijsterd, door hoe bekende nummers in het recital in lijn liggen met het algemene thema van de cd. ‘Auf dem Wasser zu singen’ wordt uitgevoerd met een speciale lilt die past bij de beeldspraak van water en golven in het gedicht, maar de afsluitende wending laat de hoofdpersoon van het gedicht verdwijnen ‘uit de stroom van de tijd’. Het recital is niet alleen maar hemels: ‘Die junge Nonne’ spreekt over de dood als een respijt van innerlijke onrust – overgebracht door de piano-tekst.

Nauwkeurige aandacht voor woorden is vooral belangrijk in een programma waarin sommige liederen een plaatsje aan tafel verdienen vanwege hun poëtische inhoud, zoals ‘An den Mond’, D259, dat acht strofen van goede Goethe heeft met bescheiden, strofische muziek. ‘An den Mond’, D193, een compleet andere tekst en lied, heeft eerste en laatste strofen met meer muzikale diepgang dan je zou verwachten van het vroege catalogusnummer, maar is hier te horen in een versie die twee jaar voor de dood van de componist werd gepubliceerd. Het is een vondst.

Het thema legt een bepaald standpunt op aan Sampsons interpretaties. In tegenstelling tot Ernst Haefligers pogingen om het scala aan ideeën in ‘An den Mond’, D193, af te vlakken tot een consistentere manier (DG, 9/60), ontmoeten Sampson en Middleton elke strofe op hun eigen, soms eigenzinnige voorwaarden, zowel hier als in andere liederen in deze verzameling. De literaire inhoud profiteert, en de diversiteit in manier voorkomt dat er een etherische eentonigheid ontstaat op de hele cd. We worden er ook aan herinnerd dat het hiernamaals vol zit met alternatieve logica. Schuberts lied ‘Elysium’ heeft bijvoorbeeld een beetje van de speelsheid die je associeert met het visioen van de hemel in Mahlers Vierde symfonie.

Op een meer gedetailleerd niveau verandert Sampson effectief de dynamiek in delen van gedichten die vooruitkijken naar of het hiernamaals bewonen. Sampson is op haar best in het nachtelijke ‘Nacht und Träume’, met een meesterlijke balans tussen woordarticulatie en legato-lijn. Weinig zangers bouwen de spanning van een lied zo effectief op met een langzame uitbreiding van toon, vooral in het sublieme ‘Du bist die Ruh’. Het lijkt erop dat hoe meer ze opneemt, hoe beter ze wordt.

Carolyn Sampson and Joseph Middleton are recording so much these days that it’s hard to find a new vocal disc without one, the other or both. ‘Elysium: A Schubert Recital’ showcases them in core repertoire in a programme themed around songs concerning the afterlife. Authority and intelligence are evident in song choices, sequencing and performance in this somewhat soft-spoken disc that’s surely among their best.

The first song, ‘Schwestergruss’ (which depicts ghostly, benevolent apparitions) begins with the piano suggesting the slowish, muted tolling of a death bell. From there, imagery from poets including Rückert, Schiller and Goethe is full of tears, rapture, dreams and nocturnal moon and stars. The final song, curiously, is a melodrama for speaker and piano titled ‘Farewell to the Earth’, adapted from Adolf von Pratobevera’s play Der Falke, ending with the line ‘every sorrow will smile gently, and joy will hold in its embrace of the pure, tranquil heart’.

One is surprised, even taken aback, by how familiar songs in the recital fall into line with the disc’s overall theme. ‘Auf dem Wasser zu singen’ is performed with a special lilt in keeping with the poem’s imagery of water and waves, but the closing twist has the poem’s protagonist vanishing ‘from the flux of time’. The recital isn’t all heavenly: ‘Die junge Nonne’ talks of death as a respite from inner turmoil – conveyed by the piano-writing.

Close attention to words is particularly important in a programme where some songs earn a place at the table for their poetic content, such as ‘An den Mond’, D259, which has eight stanzas of good Goethe with modest, strophic music. ‘An den Mond’, D193, a completely different text and song, has first and last verses with more musical depth than one would expect from its early catalogue number, but is heard here in a version published two years before the composer’s death. It’s a find.

The theme imposes a particular viewpoint upon Sampson’s interpretations. In contrast to Ernst Haefliger’s attempts to flatten out the range of ideas in ‘An den Mond’, D193, into a more consistent manner (DG, 9/60), Sampson and Middleton meet each stanza on their own sometimes quirky terms, both here and in other songs in this collection. The literary content benefits, and the diversity of manner keeps an ethereal sameness from setting in over the disc as a whole. We’re also reminded that the afterlife is full of alternative logic. Schubert’s song ‘Elysium’, for one, has a bit of the playfulness one associates with the vision of heaven in Mahler’s Symphony No 4.

On a more detailed level, Sampson effectively changes dynamics in parts of poems that look forward to or inhabit the afterlife. Sampson is at her best in the nocturnal ‘Nacht und Träume’, with a masterly balance of word articulation and legato line. Few singers so effectively build the tension of a song with a slow expansion of tone, especially in the sublime ‘Du bist die Ruh’. It seems that the more she records, the better she gets.