mei 2023

Contra-Tenor

Michael Spyres & Il Pomo d’Oro o.l.v. Francesco Corti

Het nu beroemde bereik van Michael Spyres, gekoppeld aan zijn voortreffelijke gevoel voor drama en glorieuze techniek, maakt hem – opnieuw – tot een van de beste operazangers die we vandaag de dag kennen.

Na ‘BariTenor’, dat twee jaar geleden bij de release (A/21) voor behoorlijk wat ophef zorgde, is er ‘Contra-Tenor’, ogenschijnlijk de prequel, hoewel er belangrijke en subtiele verschillen zijn tussen de twee. Beide albums laten Michael Spyres’ vaak formidabele techniek en artisticiteit horen, evenals die werkelijk opmerkelijke stem met zijn bereik van drie octaven, waarmee hij zowel tenor- als baritonrollen kan zingen – comfortabel samengevat in ‘BariTenor’ met een chronologisch overzicht van muziek voor beide stemtypen van Mozart tot Korngold en Orff, uitgevoerd met stijlvolle briljantie en aanzienlijke dramatische flair. Voor ‘Contra-Tenor’ richt hij zijn aandacht in een ander chronologisch overzicht op barokmuziek, dit keer met airs en aria’s van Lully tot de jonge Mozart en Piccinni, en de laatste twee tracks – Mitridate’s ‘Se di lauri’ en ‘En butte au fureurs de l’orage’ van Roland – leiden vanzelfsprekend naar Idomeneo’s ‘Fuor del mar’, waarmee ‘BariTenor’ opent.

Maar tegelijkertijd is de nadruk verschoven. Spyres beperkt zich hier tot een repertoire voor zangers dat in de 18e eeuw werd gedefinieerd als tenoren, hoewel dit op zijn beurt een veelheid aan stijlen en stemmen omvat, van de hautes-contres van Lully en Glucks Orphée tot de bravourevocalisten voor wie nu obscure componisten als Gaetano Latilla en Domenico Sarro aria's schreven van afschuwelijke moeilijkheidsgraad, die atletische techniek en meerdere octavenbereiken vereisten. Het doel, vertelt Spyres ons in een boekje, is om de aandacht opnieuw te richten op de tenor in de opera van de 17e en 18e eeuw in het kielzog van een barokke vocale heropleving die voornamelijk werd geleid door mezzosopranen en countertenoren die bereid waren om het even veeleisende castraatrepertoire aan te pakken.

Als gevolg hiervan is 'Contra-Tenor' in veel opzichten een coherentere plaat dan zijn voorganger, hoewel hij ook net zo spectaculair is, zo niet spectaculairder. De grote showstoppers zijn gewoonweg verbijsterend. Cosroe's aria uit Lattila's Siroe, waarin een woedende vader zich tegen zijn weerspannige zoon keert, steigert en stort zich over ruim tweeënhalve octaaf. Spyres' vocale spanwijdte wordt nog breder in de dalende cadens van drie octaven aan het einde van Antigono's aria uit Mazzoni's gelijknamige opera. De snelheid waarmee zijn stem beweegt kan adembenemend zijn, met name in de wervelende coloratuur en flikkerende wendingen van een aria uit Porpora's Germanico in Germania, terwijl zijn versieringen op da capo-herhalingen hem opwindend de diepten en stratosferen in voeren.

Net als bij 'BariTenor' is alles prachtig gekarakteriseerd, maar nog opvallender is hier Spyres' vermogen om zijn toon door een hele aria heen te verlichten of te verzwaren voor een interpretatief effect. Zo brult Latilla’s Cosroe met viriele woede, terwijl Vivaldi’s even lijkbleke Artabano woede maskeert met principiële hoogmoed. De sfeer van Lully’s Persée is onberispelijk gedaan, met Spyres die klinkt alsof hij zo van een Rousset- of Christie-opname van een van de complete opera’s had kunnen afdwalen. ‘J’ai perdu mon Eurydice’ wekt echter gemengde gevoelens op: Spyres klinkt volkomen op zijn gemak bij Glucks onverbiddelijke tessitura, maar klavecinist-dirigent Francesco Corti en Il Pomo d’Oro zijn hier merkwaardig traag en statig – ongebruikelijk, gezien de elegantie, uitbundigheid en briljantheid van hun bijdragen elders. Over het geheel genomen is het echter een boeiende plaat, zoals je zou verwachten, en het beste ervan is inderdaad sensationeel.

After ‘BariTenor’, which caused a considerable stir on its release two years ago (A/21), we have ‘Contra-Tenor’, ostensibly its prequel, though there are differences, significant and subtle, between the two. Both albums display Michael Spyres’s often formidable technique and artistry as well as that truly remarkable voice with its three-octave range, which allows him to sing both tenor and baritone roles – comfortably encompassed in ‘BariTenor’ with a chronological survey of music for both voice types from Mozart to Korngold and Orff, performed with stylish brilliance and considerable dramatic flair. For ‘Contra-Tenor’ he turns his attention to Baroque music in another chronological survey, this time of airs and arias from Lully to the young Mozart and Piccinni, and the last two tracks – Mitridate’s ‘Se di lauri’ and ‘En butte au fureurs de l’orage’ from Roland – lead naturally towards Idomeneo’s ‘Fuor del mar’, with which ‘BariTenor’ opens.

Yet at the same time the emphasis has shifted. Spyres confines himself here to a repertory for singers that the 18th century defined as tenors, though this in turn embraces a multiplicity of styles and voices from the hautes-contres of Lully and Gluck’s Orphée to the bravura vocalists for whom now obscure composers such as Gaetano Latilla and Domenico Sarro wrote arias of atrocious difficulty, requiring athletic technique and multiple-octave ranges. The aim, Spyres tells us in a booklet note, is to refocus the attention on the tenor in 17th- and 18th-century opera in the wake of a Baroque vocal revival predominantly led by mezzo-sopranos and countertenors willing to tackle the equally demanding castrato repertory.

As a result, ‘Contra-Tenor’ is in many ways a more cogent disc than its predecessor, though it is also just as spectacular, if not more so. The big show stoppers are simply jaw-dropping. Cosroe’s aria from Lattila’s Siroe, in which an enraged father turns on his recalcitrant son, rears and plunges across well over two and a half octaves. Spyres’s vocal span widens yet further in the descending three-octave cadenza at the end of Antigono’s aria from Mazzoni’s opera of the same name. The speed with which his voice moves can be breathtaking, particularly in the swirling coloratura and flickering turns of an aria from Porpora’s Germanico in Germania, while his decorations on da capo repeats take him thrillingly into the depths as well as the stratospheres.

As with ‘BariTenor’, everything is beautifully characterised, though even more striking here is Spyres’s ability to lighten or weight his tone through a whole aria for interpretative effect. So Latilla’s Cosroe roars with virile rage where Vivaldi’s equally livid Artabano masks anger with principled hauteur. The air from Lully’s Persée is impeccably done, with Spyres sounding as if he could have strayed from a Rousset or Christie recording of one of the complete operas. ‘J’ai perdu mon Eurydice’, though, arouses mixed feelings: Spyres sounds perfectly at ease with Gluck’s implacable tessitura but harpsichordist-conductor Francesco Corti and Il Pomo d’Oro are curiously slow and stately here – uncharacteristically so, given the elegance, exuberance and brilliance of their contributions elsewhere. Overall, though, it’s an enthralling disc as one might expect, and the best of it is sensational indeed.