mei 2023

Saint‑Saëns: Violin Sonatas, etc

Cecilia Zilliacus, Christian Ihle Hadland & Stephen Fitzpatrick

Wonderbaarlijk levendige, levendige en volledig geëngageerde – maar vooral prachtige – Saint-Saëns-uitvoeringen van violiste Cecilia Zilliacus en collega’s.

Het woord hier is ‘onbevreesd’. Je had misschien niet verwacht de woorden onbevreesd en Saint-Saëns in dezelfde zin te zien, als je op een willekeurige zondagochtend je koffie drinkt. Monumentaal, grandioos, charmant misschien – maar onbevreesd? Niettemin worden de hier aangeboden werken voor viool, piano en harp met vuur en toewijding gespeeld, en vaak tot het uiterste gedreven.

Saint-Saëns zelf verwachtte dit, toen hij in 1885 aan zijn uitgever schreef over de Eerste Sonate: ‘Een komeetachtige sonate die het heelal zal verwoesten door terreur en hars op zijn pad te zaaien.’ Hij had zeker gelijk. Ik hou van deze oprechte en aanzwellende opening, als golven in een turbulent maar misschien warm zeegezicht. De inzichtelijke begeleidende noten verleiden ons met de mogelijkheid dat dit stuk de inspiratie zou kunnen zijn geweest voor Prousts fictieve ‘Vinteuil Sonata’ in À la recherche du temps perdu.

Cecilia Zilliacus biedt ons hier een viooltoon die tegelijkertijd levendig en gutturaal is. Haar warme en soms wonderbaarlijk hese portamento's zijn zo'n mooie aanvulling op deze muziek. Maar dit is niet zomaar een soort onverschrokkenheid - er is vuur en er is ijs. Pianist Christian Ihle Hadland biedt het ijs, de kristalheldere precisie en sprankeling: de lilterende arpeggio's, het flitsende passagewerk en de glinsterende cascades.

Ze hebben een moeilijke act om te volgen. Beide sonates werden in première gebracht door Saint-Saëns, zelf een virtuoos pianist - Liszt zou zeer onder de indruk zijn geweest van zijn spel. Nog indrukwekkender was dat de componist voor de eerste uitvoering van de Tweede Sonate werd vergezeld door Sarasate, de opdrachtgever van verschillende vioolwerken van Saint-Saëns, waaronder twee concerten en de Introduction en Rondo capriccioso.

Een andere succesvolle samenwerking is duidelijk zichtbaar tussen de viool van Zilliacus en de harpist Stephen Fitzpatrick. De geliefde Berceuse wordt hier aangeboden als een harptranscriptie door Fitzpatrick zelf. Het is een mooie combinatie, met texturen die op hun beurt dramatisch en verfrissend zijn. De rol van de harp beweegt zich tussen prachtig ondersteunend en sprankelend, en de viool biedt een aantal oprechte spraakachtige lyrische momenten. Wat betreft het geluid, waardeer ik de combinatie van het intieme en het uitgestrekte tegelijk echt - het is een prachtige en echt effectieve klankwereld.

Ik werd geïnspireerd om terug te gaan om te luisteren naar opnames van Saint-Saëns die optreedt, en inderdaad Sarasate, en ik kan zien dat deze helderheid en precisie, de diamantachtige uitvoering - een soort verticale expressiviteit - helemaal in de geest van Saint-Saëns de pianist zelf lijkt. De violist geeft ons alle warmte die we nodig hebben, en in beide combinaties is hun vuur witheet, iriserend, en het is inderdaad indrukwekkend en betoverend.

The word here is ‘fearless’. You may not have expected to see the words fearless and Saint-Saëns in the same sentence, drinking your coffee on any given Sunday morning. Monumental, grandiose, charming perhaps – but fearless? Nevertheless, the works for violin, piano and harp offered here are played with fire and commitment, and are often pushed right to the limit.

Saint-Saëns himself expected this, writing to his publisher in 1885 about the First Sonata: ‘A comet-like sonata that will ravage the universe by sowing terror and rosin in its path.’ He certainly wasn’t wrong. I love this earnest and swelling opening, like surging waves in a turbulent but perhaps warm seascape. The insightful accompanying notes tempt us with the possibility that this piece may have been the inspiration for Proust’s fictional ‘Vinteuil Sonata’ in À la recherche du temps perdu.

Here Cecilia Zilliacus offers us a violin tone that is vibrant and guttural at the same time. Her warm and sometimes wonderfully husky portamentos are such a beautiful complement to this music. But this isn’t just one kind of fearlessness – there is fire and there is ice. Pianist Christian Ihle Hadland offers the ice, the crystalline precision and sparkle: the lilting arpeggiations, the flashing passagework and the glittering cascades.

They have a tough act to follow. Both sonatas were premiered by Saint-Saëns, himself a virtuoso pianist – Liszt was said to be highly impressed by his playing. Even more impressively, for the first performance of the Second Sonata the composer was joined by Sarasate, the dedicatee of several of Saint-Saëns’s violin works, including two concertos and the Introduction and Rondo capriccioso.

Another successful partnership is apparent between Zilliacus’s violin and the harpist Stephen Fitzpatrick. The much-loved Berceuse is here offered as a harp transcription by Fitzpatrick himself. It is a lovely combination, with textures in turn dramatic and refreshing. The harp’s role moves between beautifully supporting and scintillating, and the violin offers some earnest speech-like lyrical moments. In terms of the sound, I really appreciate the combination of the intimate and the expansive at once – it’s a beautiful and really effective sound world.

I was inspired to go back to listen to recordings of Saint-Saëns performing, and indeed Sarasate, and I can see that this clarity and precision, the diamond-like execution – a sort of vertical expressivity – seems entirely in the spirit of Saint-Saëns the pianist himself. The violinist gives us all the heat we need, and in either pairing their fire is white-hot, iridescent, and it is impressive and beguiling indeed.