april 2023

Stravinsky: Violin Concerto, etc

Isabelle Faust & Les Siècles o.l.v. François‑Xavier Roth

Isabelle Faust, die ons zelfs bekende werken altijd laat horen alsof ze pas ontdekt zijn, bundelt de krachten met een dirigent wiens missie op precies dezelfde manier gedefinieerd zou kunnen worden.

Dit is dus het Stravinsky Vioolconcert dat ik zo vaak op papier heb gezien, maar zelden in uitvoering heb gehoord. Driedimensionaal – met een verrassende innerlijke helderheid en ritmische scherpte die het van de pagina afhaalt op manieren die je je niet kunt voorstellen. Eerlijk gezegd is het alsof je oren net zijn doorgespoten.

Een deel van het genot – en het wordt versterkt door keuzes in de rest van dit prachtig samengestelde programma – is het gevoel van ‘interactie’ (in de zin van kamermuziek), van de solist in een meer concertante rol, zodat de cast van personages in Stravinsky’s bonte ensemble hun aanwezigheid echt voelbaar kunnen maken en impact kunnen hebben op zowel elkaar als de solist op manieren die spontaan klinken, zelfs bijna improviserend. De focus wordt in elke maat getrokken om innerlijke delen naar voren te brengen en de originaliteit van het stuk te onderstrepen. En het helpt dat de eigenzinnigheid van hun karakter wordt geaccentueerd door de instrumenten zelf – de rustiekheid, de periodekleur en cast van Les Siècles. Dus met de glorieuze Isabelle Faust die op darmsnaren speelt, zijn we nog maar een paar momenten in het concert als een grommende bucolische fagot zijn vreugde uitspreekt dat ze in zijn register is komen spelen. Faust verwijst in de notities in het boekje naar The Soldier’s Tale.

Ritmisch gezien, zoals ik zeg, is het alsof alles opnieuw is bespannen en opnieuw is verend, dus in de buitenste delen (vooral de finale) is er een gevoel van commedia dell’arte (naar Pulcinella) die Bach aanroept zodat iedereen kan dansen. En dan is er nog de verrukkelijke tweede aria waarin Faust de melodie echt laat zingen door de versieringen heen. De exquise dissipatie van de afsluitende maten – perfect in evenwicht, balans, gevoel – is op manieren magisch die ik nog nooit eerder heb gehoord.

De cd opent met het tweede tableau van Apollon Musagète – ‘Apollo en de Muzen’ – een passend voorprogramma voor het Concerto en diverse miniaturen die volgen. Stravinsky de speelse, meester van de pastiche, en Stravinsky de stompzinnige en mystieke worden hier allebei vertegenwoordigd. In het eerste van de Drie Stukken voor strijkkwartet worden het volkse en primitieve gekatapulteerd naar de 20e eeuw, terwijl de tweede en derde vreemde bezweringen blijven die verloren zijn gegaan in tijd en ruimte. De muzikale abstracties van de Dubbele Canon voor strijkkwartet en het Concertino uit 1920 stellen hun eigen cryptische vragen, terwijl de Pastorale voor viool, hobo, Engelse hoorn, klarinet en fagot Faust als solist tussen solisten heeft in wat klinkt als een ontbrekend intermezzo uit The Rake’s Progress.

Een heerlijke en verhelderende plaat in vele opzichten en een bewijs van de inzichten van François-Xavier Roth en zijn zeer bijzondere ensemble.

So this is the Stravinsky Violin Concerto I have so often seen on the page but rarely heard in performance. Three-dimensional – with a startling inner clarity and rhythmic keenness that brings if off the page in ways you couldn’t imagine. Honestly, it’s like having one’s ears freshly syringed.

Part of the delight – and it is heightened by choices in the rest of this beautifully curated programme – is the sense of ‘interaction’ (in the chamber music sense), of the soloist in more of a concertante role so that the cast of characters in Stravinsky’s motley ensemble can truly make their presence felt and impact on both each other and the soloist in ways that sound spontaneous, indeed almost improvisational. Focus is pulled in every bar to bring inner parts to the fore and underline the originality of the piece. And it helps that the quirkiness of their character is accentuated by the instruments themselves – the rusticity, the period colour and cast of Les Siècles. So with glorious Isabelle Faust playing on gut strings we are only moments into the concerto when a grumbling bucolic bassoon expresses delight that she has come to play in his register. Faust references The Soldier’s Tale in the booklet notes.

Rhythmically, as I say, it’s like everything has been re-strung and re-sprung so in the outer movements (especially the finale) there’s a sense of commedia dell’arte (after Pulcinella) invoking Bach so everyone can dance. Then there’s the ravishing second Aria where Faust makes the melody truly sing through the embellishments. The exquisite dissipation of the closing measures – perfect in poise, balance, feeling – is magical in ways I’ve never heard before.

The disc opens with the second tableau of Apollon Musagète – ‘Apollo and the Muses’ – a fitting curtain-raiser to the Concerto and assorted miniatures to follow. Stravinsky the playful, master of pastiche, and Stravinsky the obtuse and mystical are each represented here. In the first of the Three Pieces for string quartet the folksy and primitive are catapulted into the 20th century while the second and third remain strange incantations lost in time and space. The musical abstractions of the Double Canon for string quartet and the 1920 Concertino pose their own cryptic questions while the Pastorale for violin, oboe, cor anglais, clarinet and bassoon has Faust as a soloist among soloists in what sounds for all the world like a missing interlude from The Rake’s Progress.

A delicious and enlightening disc in so many ways and further testament to the insights of François-Xavier Roth and his very special ensemble.