februari 2023

Marais: Pièces de viole

Jean-Guihen Queyras & Alexandre Tharaud

Marais op cello en moderne piano mag dan onverwacht zijn, in de handen van Jean-Guihen Queyras en Alexandre Tharaud blijkt de ervaring meeslepend mooi.

Ik ben dol op deze opname. Jean-Guihen Queyras en Alexandre Tharaud brengen ons de muziek van Marin Marais – op cello en een Yamaha concertvleugel – zo velen zullen het godslastering noemen. Mooie boekjes met aantekeningen zetten de inzet uiteen: Queyras beschrijft de ‘inherente paradox’ van hun transcriptieproject, waarbij hij het unieke karakter van Marais’ muziek opmerkt dat wordt geboden door de kleur van de viola da gamba. Toch grepen beiden de kans aan om Marais te voorzien van ‘een ander soort diepte’. Op een manier die doet denken aan Busoni’s Bach-transcripties, hebben Queyras en Tharaud grotendeels gekozen voor intensiteit en onvoorspelbaarheid. Het voelt alsof ze Marais naar de hoogvlakten van Bogotá hebben gekatapulteerd, waardoor de muziek aguardiente en de invloed van cumbia kan opnemen voordat ze terug naar Parijs worden gebracht.

Voor degenen die nog steeds twijfelen, de Couplets des Folies d’Espagne is een goede lakmoesproef. Het thema is weelderig vormgegeven door Queyras, en het improviserende gevoel voor contouren is inderdaad een van de meest aantrekkelijke kwaliteiten van zijn spel. Zelfs met zo'n genereuze melodieuze vormgeving voel ik me aangetrokken tot de zogenaamde begeleiding. Tharauds volatiliteit is ronduit verleidelijk: ritmes rimpelen over het toetsenbord, rennen en vliegen dan als vonken. In latere variaties slaat Tharaud op de toetsen in dreigende syncopering, grommend naar zijn partner in bondige steken. Het is fantastisch. En dan, in de ruimte van een maatstreep, schakelt Tharaud over van grommende agressie naar de sluipende overspeligheid.

Deze glibberigheid tussen verschillende gevoelens speelt zich het meest wonderbaarlijk af in twee specifieke hoeken. Ten eerste de wending naar Gravement in de Sonate à la Marésienne: Queyras en Tharaud gaan van schuimend genot naar verlangend lied. Mijn andere favoriete moment is tussen het verwoestend trieste einde van La Rêveuse en de onmiddellijk ingetogen elegantie van de Fantaisie.

Ook Marais' beroemde Le tableau de l’operation de la taille is te horen – een programmatisch werk dat de chirurgische verwijdering van blaasstenen uit een trillende patiënt in zijde laat zien. Het libretto is niet voor watjes – ‘Icy se fait l’incision … Ecoulement du sang’! – en hoewel de declamatie uitstekend is, is er iets een beetje dwaas aan de instrumentatie op het hoogtepunt van de beweging. Frankensteinachtige horror is misschien het meest natuurlijke terrein van een klavecimbel.

I adore this recording. Jean-Guihen Queyras and Alexandre Tharaud bring us the music of Marin Marais – on cello and a Yamaha concert grand – so many will label it blasphemy. Lovely booklet notes set out the stakes: Queyras describes the ‘inherent paradox’ of their transcription project, noting the unique character of Marais’s music afforded by the colour of the viola da gamba. Yet both jumped at the chance to imbue Marais with ‘a different kind of depth’. In a way that evokes Busoni’s Bach transcriptions, Queyras and Tharaud have for the most part opted for intensity and unpredictability. There’s a sense that they’ve catapulted Marais to the high-altitude planes of Bogotá, leaving the music to soak up aguardiente and the sway of cumbia before bringing it back to Paris.

For those still unsure, the Couplets des Folies d’Espagne is a good litmus test. The theme is luxuriously shaped by Queyras, and indeed the improvisatory sense of contour is one of the most attractive qualities of his playing. Even with such generous melodic shaping, I’m drawn to the so-called accompaniment. Tharaud’s volatility is utterly tantalising: rhythms ripple across the keyboard, scurry, and then fly like sparks. In later variations, Tharaud slaps at the keys in menacing syncopation, growling at his partner in terse jabs. It’s fabulous. And then, in the space of a bar line, Tharaud shifts from snarling aggression to the slinkiness of adultery.

This slipperiness between different feelings plays out most wonderfully in two particular corners. Firstly, the turn to Gravement in the Sonate à la Marésienne: Queyras and Tharaud move from frothy delight to longing song. My other favourite moment is between the devastatingly sad ending of La Rêveuse and the immediate understated elegance of the Fantaisie.

Also featured is Marais’s famous Le tableau de l’operation de la taille – a programmatic work depicting the surgical removal of bladder stones from a trembling patient bound in silk. The libretto is not for the fainthearted – ‘Icy se fait l’incision … Ecoulement du sang’! – and while the declamation is excellent, there’s something a little silly about the instrumentation at the movement’s climax. Frankensteinish horror is, perhaps, the more natural territory of a harpsichord.