februari 2023

Elgar: Viola (Cello) Concerto Bloch: Suite

Timothy Ridout & BBC Symphony Orchestra o.l.v. Martyn Brabbins

Beide werken hier zijn uitstekende en intuïtieve uitvoeringen van altviolist Timothy Ridout en orkestcollega's.

Het eerste dat het vermelden waard is over deze opmerkelijke opname is het geluid, een Andrew Keener-productie met technicus Dave Rowell, waarbij voor het Elgar Concerto de machtige tuttis naar de voorgrond worden getrokken zonder de altviool als een krimpend viooltje achter te laten. In principe zou de transcriptie van Lionel Tertis niet echt moeten werken; in tegenstelling tot, zeg maar, Bartóks ascetische meesterwerk, en ondanks het onderliggende gevoel van treurigheid, is het Elgar een volwaardig heroïsch concerto waarin, voorbij het openingsrecitatief (dat enigszins moederlijk wordt uitgevoerd op het kleinere instrument), het orkest tot een zeer aanzienlijke hoogte stijgt. Timothy Ridout is een sterke, innemende speler wiens behendige behandeling van het Scherzo en oprechte spel van het Adagio de centrale episodes van het concerto uitzonderlijk memorabel maken. Hij tilt het openingsrecitatief ook naar een niveau van verzet dat de meeste door cello geleide alternatieven niet helemaal kunnen waarmaken. Dit alles zou onmogelijk zijn zonder Martyn Brabbins’s pijnlijk mooie BBC SO-begeleiding (getuige de gemompelde terugkeer van het openingsthema op 6'32"). Eén waarschuwing echter, die niets te maken heeft met de opname of de uitvoering. Om Elgars Celloconcert geschikt te maken voor de altviool, zijn er een aantal octaafsprongen nodig die, als je niet bekend bent met Tertis’ arrangement, in eerste instantie verontrustend kunnen lijken. Mijn advies is om geduld te hebben. Je zult er snel aan wennen.

De gelijktijdige Bloch-koppeling doet denken aan een andere Elgar/Bloch-‘klassieker’ waarbij Pierre Fournier het Elgar Concerto en Blochs Schelomo uitvoerde op een goed aangeschreven DG LP (9/67). De beroemdste vroege opnamen van de Suite bevatten de altviool- en pianoversie, de geweldige altvioolspeler William Primrose, met pianisten Fritz Kitzinger in 1938 (RCA/HMV, 1/42) en David Stimer in 1956 (Capitol, nu beschikbaar als download van Naxos). Maar ga naar de orkestrale versie zoals hier uitgevoerd door Ridout en Brabbins en de muziek krijgt een geheel nieuwe dimensie, het meest opvallend zijn de beladen openingsmaten van het werk, die als ze georkestreerd worden een griezelige gelijkenis vertonen met de parallelle maten in ‘Peripetie’, de vierde van Schönbergs Vijf stukken voor orkest, geschreven 10 jaar eerder. Aan de andere kant zou Bloch net zo goed de toekomst kunnen voorspellen, zoals in de finale van de suite met zijn knallende houtsneden, pittige syncopen en plotselinge uitbarsting van zonlicht, die een knipoog geven naar de jonge Prokofjev (de lange finale van de Tweede symfonie komt het meest in gedachten). Het derde deel Lento is geladen met een gevoel van mysterie, vooral zoals gerealiseerd door deze opmerkelijk intuïtieve uitvoerders.

Voor wat betreft Bloch-opnames (helaas zijn er nog steeds te weinig van op de markt), is dit zonder twijfel een van de beste. De muziek is gewoonweg glorieus, meer dan een partij voor het Elgar Concerto.

The first thing worth mentioning about this remarkable recording is the sound, an Andrew Keener production with engineer Dave Rowell where, for the Elgar Concerto, the mighty tuttis are drawn into the foreground without leaving the viola stranded as a shrinking violet. In principle Lionel Tertis’s transcription shouldn’t really work; unlike, say, Bartók’s ascetic masterpiece, and in spite of its underlying sense of sadness, the Elgar is a fully fledged heroic concerto where, beyond the opening recitative (rendered somewhat motherly on the smaller instrument), the orchestra rises to a very considerable height. Timothy Ridout is a strong, personable player whose deft handling of the Scherzo and heartfelt playing of the Adagio make the concerto’s central episodes exceptionally memorable. He also elevates the opening recitative to a level of defiance that most cello-led alternatives can’t quite manage. All this would be impossible without Martyn Brabbins’s achingly beautiful BBC SO accompaniment (witness the murmured return of the opening theme at 6'32"). One word of warning, though, which is nothing to do with either the recording or the performance. Rendering Elgar’s Cello Concerto suitable for the viola involves a number of octave jumps that if you’re not familiar with Tertis’s arrangement might seem disconcerting, initially at least. My advice is to be patient. You’ll soon get used to them.

The contemporaneous Bloch coupling recalls another Elgar/Bloch ‘classic’ where Pierre Fournier performed the Elgar Concerto and Bloch’s Schelomo on a well-regarded DG LP (9/67). The Suite’s most famous early recordings featured the viola-and-piano version, the wonderful viola player William Primrose, with pianists Fritz Kitzinger in 1938 (RCA/HMV, 1/42) and David Stimer in 1956 (Capitol, now available as a download from Naxos). But turn to the orchestral version as performed here by Ridout and Brabbins and the music gains a whole new dimension, most strikingly the work’s fraught opening measures, which as orchestrated bear an uncanny resemblance to the parallel bars in ‘Peripetie’, the fourth of Schoenberg’s Five Pieces for Orchestra, written 10 years earlier. Then again, Bloch could as easily prophesy the future, as in the suite’s finale with its popping woodblocks, racy syncopations and sudden burst of sunlight, which give a nod towards the young Prokofiev (the Second Symphony’s long finale comes most readily to mind). The third-movement Lento is charged with a sense of mystery especially as realised by these remarkably intuitive performers.

As Bloch recordings go (sadly there are still too few of them on the market), this is without question one of the finest. The music is quite simply glorious, more than a match for the Elgar Concerto.