januari 2023
A Shropshire Lad
Roderick Williams & Hallé Orchestra o.l.v. Sir Mark Elder
Een zanger met buitengewoon communicatief vermogen, want componist Roderick Williams heeft deze geliefde werken op wonderbaarlijke wijze, met zorg en begrip, georkestreerd.
Roderick Williams is een van de beste Britse exponenten van het Engelse lied, maar je vergeet dat hij ook een componist van belang is, een veelzijdige muzikant en geen onbekende in de kunst van orkestratie. De uitnodiging om orkestraties op te nemen die Williams de afgelopen tien jaar of langer heeft gemaakt, samen met een opdracht van het Hallé Orchestra om de eerste verzameling van George Butterworths bewerkingen van Housmans A Shropshire Lad en liederen van Ina Boyle, Ruth Gipps, Rebecca Clarke en Madeleine Dring (allemaal leerlingen van Vaughan Williams) te orkestreren, leek hem onweerstaanbaar, maar het project was ook een uitdaging, zoals Williams zelf erkende: kunnen orkestraties van liederen die al bekend zijn om hun kleurrijke en karakteristieke pianobegeleidingen worden versterkt door het orkest?
In het geval van Vaughan Williams' vroege cyclus The House of Life, waar ik in ieder geval de spanning voel van het ongemak van de componist met de piano, voelt de aanwezigheid van het orkest helemaal sympathiek. De hele cyclus komt inderdaad veel overtuigender over in zijn orkestrale kleedje, en dat geldt ook voor zo’n bekend lied als ‘Silent Noon’. Het is ook goed om een orkestratie van Ernest Farrars zetting van dezelfde tekst te kunnen horen. Farrars Three Vagabond Songs uit 1908 was bedoeld als een drieluik van orkestrale liederen, maar de partituur is nu verloren gegaan. Farrars doorgecomponeerde zetting, een geraffineerde dichotomie tussen C majeur (waarin het begint) en de hoofdtoonsoort Des majeur, heeft een symfonische dimensie in termen van zijn thematische ontwikkeling. Dit verleent de zeer geladen seksuele symboliek van Rossetti’s sonnet een echte intensiteit, vooral in het laatste, reflectieve Des-gedeelte.
Williams’ gevoeligheid als zanger geeft hem ook het nodige inzicht in orkestraties die de betekenis van de tekst laten ‘spreken’. In het geval van de Butterworth Shropshire Lad-cyclus, die in veel opzichten al artistiek ‘compleet’ is in zijn zuinigheid van begeleiding, worden de orkestraties prachtig beoordeeld op hun eigen soberheid. Dit geldt met name voor ‘Loveliest of trees’, ‘Look not in mine eyes’, ‘The lads in their hundreds’ en de spookachtige tinten van ‘Is my team ploughing?’, waarbij de kennis van Butterworths behendige pianopartijen mijn plezier niet belemmerde. Lance Bakers orkestraties met Stephen Varcoe (Chandos, 1/90) bieden een nuttige vergelijking.
Williams’ orkestraties verlenen over het algemeen een breed scala aan tinten en schakeringen aan de nummers die hij heeft gekozen. Ierlands ‘Great Things’ heeft een bravoure; ‘Sea Fever’ heeft een spookachtige nostalgie; en de ‘satisfied grin’ van James Burtons ‘When I set out for Lyonesse’ is meeslepend. De verontrustende duisternis van Rebecca Clarke's scena-achtige 'The Seal Man' wordt levendig overgebracht als een minidrama, en de soloviool van Ina Boyle's 'The Joy of Earth' vat het opstijgen van de leeuwerik samen (misschien als een knipoog naar Vaughan Williams' The Lark Ascending). Voor mij is de grootste uitdaging om in orkestrale termen te realiseren misschien wel WC Denis Browne's meesterwerk 'To Gratiana Dancing and Singing'. Zeker, Williams' orkestratie heeft een schoonheid, evenwicht en pointillistische intuïtie, maar ik vraag me af, met name in het laatste couplet, of het gevoel van heroïsche fysieke strijd dat de kwintessens van Browne's immens veeleisende en dichte begeleiding belichaamt (met zijn linkerhand tienden en kruishand akkoorden) voldoende overkomt ondanks de verfijning van het geluid. Maar ik ben slechts een muggenzifter over wat een onmisbare opname is, niet alleen voor de toegewijde fans van Williams’ kunst, maar ook voor degenen die gefascineerd zijn door dit prachtige repertoire.
Roderick Williams is one of Britain’s finest exponents of English song, yet one forgets that he is also a composer of note, a versatile musician and no stranger to the art of orchestration. The invitation to record orchestrations made by Williams over the past decade or more, together with a commission from the Hallé Orchestra to orchestrate the first collection of George Butterworth’s settings of Housman’s A Shropshire Lad and songs by Ina Boyle, Ruth Gipps, Rebecca Clarke and Madeleine Dring (all Vaughan Williams pupils), seemed to him an irresistible one, but the project also came as a challenge, as Williams himself recognised: can orchestrations of songs already well known for their colourful and characteristic piano accompaniments be enhanced by the orchestra?
In the case of Vaughan Williams’s early cycle The House of Life, where I at least feel the tension of the composer’s uneasiness with the piano, the presence of the orchestra feels altogether sympathetic. Indeed, the entire cycle comes across much more convincingly in its orchestral garb, and this is true of such a well-known song as ‘Silent Noon’. It is also good to be able to hear an orchestration of Ernest Farrar’s setting of the same text. Farrar’s Three Vagabond Songs of 1908 was intended as a triptych of orchestral songs but the score is now lost. Farrar’s through-composed setting, a sophisticated dichotomy between C major (in which it begins) and the home key of D flat major, has a symphonic dimension in terms of its thematic development. This lends the highly charged sexual symbolism of Rossetti’s sonnet a real intensity, especially in the final, reflective D flat section.
Williams’s sensitivity as a singer also provides him with the necessary insight into orchestrations that allow the meaning of the text to ‘speak’. In the case of the Butterworth Shropshire Lad cycle, one that is already in many ways artistically ‘complete’ in its economy of accompaniment, the orchestrations are beautifully judged in terms of their own frugality. This is particularly true of ‘Loveliest of trees’, ‘Look not in mine eyes’, ‘The lads in their hundreds’ and the ghostly hues of ‘Is my team ploughing?’, where knowledge of Butterworth’s agile piano parts did not hinder my enjoyment. Lance Baker’s orchestrations with Stephen Varcoe (Chandos, 1/90) offer a useful comparison.
Williams’s orchestrations, for the most part, endow a wide range of tints and shades to the songs he has chosen. Ireland’s ‘Great Things’ has a swagger; ‘Sea Fever’ has a haunting nostalgia; and the ‘satisfied grin’ of James Burton’s ‘When I set out for Lyonesse’ is compelling. The disturbing darkness of Rebecca Clarke’s scena-like ‘The Seal Man’ is communicated vividly as a mini-drama, and the solo violin of Ina Boyle’s ‘The Joy of Earth’ encapsulates the soaring of the skylark (perhaps as a nod to Vaughan Williams’s The Lark Ascending). To me perhaps the greatest challenge to realise in orchestral terms is WC Denis Browne’s masterpiece ‘To Gratiana Dancing and Singing’. Certainly, Williams’s orchestration has a beauty, balance and pointillist intuition, but I wonder, particularly in the final verse, whether the sense of heroic physical struggle that embodies the quintessence of Browne’s immensely demanding and dense accompaniment (with its left-hand tenths and cross-hand chords) comes across sufficiently in spite of the exquisiteness of sound. But I am just nitpicking in what is a must-have recording, not only for those who are devoted fans of Williams’s art but also those who are entranced by this wonderful repertoire.