januari 2023

Rzewski: The People United Will Never Be Defeated!

Vadym Kholodenko

Nog een Rzewski-cyclus om toe te voegen aan recente veelgeprezen opnames, maar eentje die net zo persoonlijk doordacht is als de componist had gehoopt. Vadym Kholodenko verkeert in goede vorm.

Beethovens vroege Variaties op een Russische dans uit het ballet Das Waldmädchen van Wranitzky zijn zelden beter gespeeld. Vadym Kholodenko's oorstrelende trillers en textuurtransparantie in het openingsthema zetten het toneel voor het intieme, subtiele en helder gedetailleerde spel dat zou komen. Let op hoe hij snelle toonladders zo articuleert dat de noten individueel onderscheidend zijn, maar toch vloeiend met elkaar verbonden.

Ik heb de overleden componist-pianist Frederic Rzewski ooit gevraagd of hij zich ooit had voorgesteld hoeveel jonge virtuozen zijn monumentale reeks variaties op Sergio Ortega's Chileense verzetslied The People United Will Never Be Defeated! zouden oppakken. Zijn voornaamste zorg was dat pianisten iets nieuws op tafel zouden brengen, en er hun eigen persoonlijkheid in zouden brengen. Zeker Ursula Oppens, Igor Levit, Stephen Drury, Marc-André Hamelin, Corey Hamm en Ralph van Raat bieden verfijningen van detail en klank die verschillen van en soms verbeteren op Rzewski's formidabele klaviervaardigheid. Toch lijken hun uitvoeringen over het algemeen Rzewski's eigen gedurfde, rechttoe rechtaan en halsstarrige aanpak te gebruiken als referentiekader of uitgangspunt. Kholodenko daarentegen gaat zijn eigen weg wat betreft tempo, frasering, accent en dynamiek. Zijn is een in wezen pianistische oriëntatie die de aandacht op zichzelf vestigt vanwege pure virtuositeit en coloristische middelen.

Je zou zijn taps toelopende nuances in het thema te boog kunnen vinden, maar het crescendo dat leidt naar de herhalingen van de A-sectie van de melodie komt echt binnen. De melodieuze sprongen in Vars 2, 3 en 7 zijn speelser en contrastrijker dan normaal, terwijl de pianist ijverig de imitatieve schrijfstijl van Var 8 opbouwt en de grillige Bouleziaanse gebaren van Var 10 vormgeeft als lange bogen.

Kholodenko's vrij fluctuerende puls en inventieve pedaalslag geven Vars 14 en 15 een overtuigend romantische draai, terwijl zijn haar-trigger staccato's in de variaties van het vierde deel zachter, sneller en soepeler zijn dan de zogenaamde norm. Misschien offert hij kracht op voor snelheid, maar hij maakt een behoorlijke maaltijd van Var 24's expressieve richtlijnen; het zware allargando dat leidt naar de hoge, sirene-achtige tremolo B flat zal je slap achterlaten. Een stabieler, vastberadener marstempo voor Var 26 zou echter een sterkere impact hebben gehad.

Ik betwijfel ook Kholodenko's ongewoon snelle tempo van Var 27, dat de vereiste tederheid en kwaliteit van zoeken mist die de muziek impliceert. Maar de pianist volgt zijn zelfverzekerde verslag van de cumulatieve laatste zes variaties op met een geweldige geïmproviseerde cadens.

Three Last Minutes van Alexey Kurbatov bevat lange cantus firmus baslijnen onder een staccato middenstem en lyrische melodieën in het hoge register. Het stuk brengt soberheid en kwetsbaarheid over en biedt een passende coda aan Rzewski's allesomvattende klankwereld. Dit is veruit de beste opname die Vadym Kholodenko heeft gemaakt, en de geweldige techniek doet zijn toegewijde kunstenaarschap volledig recht.

Beethoven’s early Variations on a Russian Dance from the ballet Das Waldmädchen by Wranitzky has rarely been played better. Vadym Kholodenko’s ear-tickling trills and textural transparency in the opening theme set the stage for the intimate, subtle and crisply detailed playing to come. Note how he articulates rapid scales so that the notes are individually distinct yet still smoothly connected.

I once asked the late composer-pianist Frederic Rzewski if he had ever imagined just how many young virtuosos would be taking up his monumental set of variations on Sergio Ortega’s Chilean resistance anthem The People United Will Never Be Defeated!. His main concern was that pianists bring something new to the table, infusing their own personality. Certainly Ursula Oppens, Igor Levit, Stephen Drury, Marc-André Hamelin, Corey Hamm and Ralph van Raat offer refinements of detail and sonority that differ from and sometimes improve upon Rzewski’s formidable keyboard prowess. Yet their performances generally seem to use Rzewski’s own bold, straightforward and headlong approach as a frame of reference or jumping-off point. Kholodenko, by contrast, goes his own way in regard to tempo, phrasing, accent and dynamics. His is an essentially pianistic orientation that draws attention to itself for sheer virtuosity and colouristic resources.

You might find his tapered nuances in the theme too arch, yet the crescendo leading into the tune’s A-section reiterations truly hits home. The melodic leaps in Vars 2, 3 and 7 are more playful and contrasted than usual, while the pianist assiduously builds Var 8’s imitative writing and shapes Var 10’s jagged Boulezian gestures as long arcs.

Kholodenko’s freely fluctuating pulse and inventive pedalling put a convincingly Romantic spin on Vars 14 and 15, while his hair-trigger staccatos throughout the fourth section’s variations are softer, faster and suppler than the so-called norm. Perhaps he sacrifices power for speed, but he makes quite a meal of Var 24’s expressive directives; the weighty allargando leading into the high, siren-like tremolo B flat will leave you limp. However, a steadier, more resolute march tempo for Var 26 would have made a stronger impact.

I also question Kholodenko’s unusually fast pacing of Var 27, which lacks the requisite tenderness and quality of searching that the music implies. But the pianist follows his assured account of the cumulative final six variations with a terrific improvised cadenza.

Alexey Kurbatov’s Three Last Minutes features long cantus firmus bass lines underneath a staccato middle voice and lyrical high-register melodies. The piece conveys starkness and fragility, and provides an appropriate coda to Rzewski’s all-encompassing sound world. This is far and away the best recording that Vadym Kholodenko has made, and the superb engineering does his committed artistry full justice.