januari 2023

Guðmundsson: Windbells

Reykjavík Chamber Orchestra

Kristallijne, heldere textuur – de goedgekozen woorden van Andrew Mellor geven perfect weer wat de muziek van de IJslandse componist Hugi Gumundsson zo fascinerend en de moeite waard maakt om te horen.

Dit is het derde album dat de IJslandse componist Hugi Gumundsson belicht, met een vierde op komst in 2023 vanuit Dacapo in Denemarken, waar hij woont. Zijn kristalheldere muziek verdient absoluut de aandacht en zal geen seconde van uw tijd verspillen.

Niets ervan probeert slim te zijn, wat alleen de hersenen blootlegt die eraan ten grondslag liggen. Dat blijkt zelfs uit de bewegingstitels van het hoofdwerk, Equilibrium IV: Windbells (nu 18 jaar oud). 'Funeral in a Deserted Church' kabbelt zachtjes voort. 'Foreign' introduceert nieuwe kleuren en texturen die een citrusachtige onbekendheid hebben. 'Agitated', de opener, frets om een ​​verrukkelijke balans te creëren tussen de basfluit, basklarinet, cello, gitaar, piano en elektronica van het ensemble die zorgt voor een helderheid van textuur die op zichzelf Gumundssons discipline van uiting versterkt.

De twee delen van Entropy voor fluit, klarinet en piano presenteren hetzelfde materiaal, eerst compact en pointillistisch (waarin het doet denken aan muziek van een andere Noord-Atlantische componist, Sunleif Rasmussen), vervolgens geatomiseerd tot een meer laconieke hommage aan Olivier Messiaen (misschien draagt ​​het zijn invloed hier een beetje te zwaar). Luister daar voorbij en de structuur van dit tweede deel is strakker dan de componist in het boekje suggereert - intrigerend genoeg.

Het volgende stuk echoot datzelfde proces in één deel. Lux breidt de obsessie van de IJslandse muziek met de fluit uit en voert een ander gestaag proces van desintegratie uit van iets straks naar iets vrijs - aanvankelijk schijnbaar tempoloos (ja, heel IJslands) voordat het zich nestelt in een soort roterende meditatie. Het keerpunt is een reeks betoverende orgelachtige akkoorden - hier fluiten gemanipuleerd door elektronica (achter de 'solo'-fluit), maar in de originele versie een live fluitkoor.

Dat moment wordt weerspiegeld in het laatste van de Songs from Hávamál II, ‘Lítilla sanda’, dat lijkt op een strenge, herhalende Baltische hymne in zijn bewering dat ‘de geesten van mensen klein zijn’. De teksten zijn afkomstig uit een 13e-eeuwse IJslandse bron en worden toegeschreven aan Odin, vol met aforismen die doen denken aan Wotans afscheidsadvies aan Siegfried. De tweede is geladen met een lyriek die naar het Oosten kijkt, terwijl de derde zich nestelt op oplopende toonladders, net als de laatste pagina's van Nixon in China.

Omdat het album zelf de structuur van de openingswerken echoot, lijken deze kernachtige nummers verfrissend vrij na alle orde die eraan voorafging – inclusief Brot, drie contrasterende fragmenten die nog schoner en ongedwongener worden onderzocht, maar gescheiden door intermezzo's die ze elektronisch in omgekeerde volgorde afspelen, spelend met ons tijdsbesef. Zoals in de laatste, een soort wankele klezmer, twijfel je nooit over wat je luistert. Dat geldt voor alles hier. De uitvoeringen – met name van fluitist Áshildur Haraldsdóttir en de fluwelen stem van Hildigunnur Einarsdóttir – zijn zeer bekwaam en zetten de muziek op de eerste plaats.

This is the third album to profile Icelandic composer Hugi Gumundsson, with a fourth on the way in 2023 from Dacapo in Denmark, where he lives. His crystalline music absolutely deserves the exposure and will not waste a second of your time.

None of it tries to be clever, which only exposes the brains that underpin it. That much is apparent even from the movement titles of the headline work, Equilibrium IV: Windbells (now 18 years old). ‘Funeral in a Deserted Church’ pads along gently. ‘Foreign’ introduces new colours and textures that have a citric unfamiliarity. ‘Agitated’, the opener, frets to establish a delectable balance between the bass flute, bass clarinet, cello, guitar, piano and electronics of the ensemble that allows for a clarity of texture which itself amplifies Gumundsson’s discipline of utterance.

The two movements of Entropy for flute, clarinet and piano present the same material, first compact and pointillist (in which it brings to mind music by another North Atlantic composer, Sunleif Rasmussen), then atomised into a more laconic homage to Olivier Messiaen (perhaps it wears its influence a touch too heavily here). Listen past that and the structure of this second movement is tighter than the composer implies in the booklet – intriguingly so.

The following piece echoes that same process in a single movement. Lux extends Icelandic music’s obsession with the flute, enacting another steady process of disintegration from something taut into something free – at first apparently tempo-less (yes, very Icelandic) before settling into a sort of rotational meditation. The turning point is a series of beguiling organ-like chords – here, flutes manipulated by electronics (behind the ‘solo’ flute), but in the original version a live flute choir.

That moment is echoed in the last of the Songs from Hávamál II, ‘Lítilla sanda’, which resembles a stringent, looping Baltic hymn in its assertion that ‘little are the minds of men’. The texts are from a 13th-century Icelandic source and attributed to Odin, full of aphorisms that bring to mind Wotan’s valedictory advice to Siegfried. The second of them is charged by a lyricism that glances towards the Orient while the third lodges itself on ascending scales much like the final pages of Nixon in China.

As the album itself is echoing the structure of its opening works, these pithy songs seem refreshingly free after all the order that came before – including Brot, three contrasting fragments subjected to still more clean, unfussy exploration but separated by interludes that electronically replay them in reverse, toying with our sense of time. As in the last of them, a sort of wonky klezmer, never are you in doubt as to what you’re listening to. That goes for everything here. The performances – particularly from flautist Áshildur Haraldsdóttir and the velvety voice of Hildigunnur Einarsdóttir – are highly accomplished and put the music first.